Muffins zijn super!

Komt een 14-jarige op m’n spreekuur binnen: “Ik ben de vader van Tjeu en dit is zijn zus” en wijst op z’n moeder.

Met een big smile gaat die zitten.

En ik lig meteen dubbel en denk “Dit gaat een leuk gesprek worden!”

Tjeu heeft een periode van een ernstige tinnitusklachten doorgemaakt en samen met z’n moeder doorloopt hij stap 1 van onze tinnitusbehandeling.

Uitleg geven, inzicht, hem meenemen in het hoe en waarom.

Het gesprek verloopt bijzonder fijn, Tjeu stelt ontzettend slimme vragen. Weet er al heel veel van. Alleen mist hij nog het gehele overzicht. In een gesprek ben ik hem dat aan het geven.

Tjeu, maakt twee bijzonder leuke grappen tussendoor:

“Meneer, weet u hoe je een verliefd stel noemt op een bank?”.

“Wat is de smerigste muziekband van de wereld?”

Te grappig de antwoorden. Denk er maar eens even over na. Ik geef ze aan het eind.

Maar wat dit alles nu zo bijzonder maakt is…dit gesprek!

Deze jonge gast, coole gast van 14 jaar! De wereld ligt voor z’n voeten. Superslim en geïnteresseerd.

Tjeu heeft beiderzijds een flink gehoorverlies, 30% spraakverstaan bij een normaal gesprek. Met zijn oortjes in hoort Tjeu 100%! Kan ook alles gewoon heel goed volgen.

Zijn kracht zit in de interactie, het doorvragen, het hebben van een boeiend gesprek.

Horen is meer dan enkel de oren!

Hij is zo vol van wat ik hem allemaal te vertellen heb dat hij er een spreekbeurt over gaat houden. Op school zijn vriendjes en klasgenoten vertellen over het gehoor en hoe boeiend dat is. Zijn ogen twinkelen van vreugde.

Aan het eind staat die op en kijkt naar z’n moeder en zegt:
“Jammer dat je alleen obers fooi mag geven”. En knikt naar mij. 😂

Ik zeg: “Tjeu, dat wij zo’n tof gesprek hebben gehad is mij al heel veel waard! Knoop dat in je oren!”.

Een volgende afspraak staat nog gepland met vader en zus er bij, want zoals gebruikelijk in de stap 1 volgt er nog een tinnitus info bijeenkomst, maar bij kinderen doen we dat met enkel de ouders. Zus mag uiteraard mee, de kat laat die toch maar thuis. Want die wilde ook eigenlijk mee.

“Dan neem ik u de volgende keer muffins mee als dank, of hebt u liever vlaai?!” roept Tjeu vanuit de deuropening m’n spreekkamer in.

“Muffins zijn super!” Geef ik terug.

Met een big smile op z’n gezicht loopt Tjeu, zo stoer als hij is, naar buiten.

Hoe mooi een gesprek kan zijn. De kracht van de audiologie is mij zo duidelijk. Wat zo vanzelfsprekend lijkt is dat voor velen niet. Maar er is vanuit de audiologische zorg gelukkig zo veel mogelijk.

De antwoorden:

  1. BANKSTEL!😂
  2. ABBAAAAHHH!😂

Omwille van privacy is de naam en leeftijd aangepast.

Horen is meer dan enkel de oren!

Ook met de feestdagen is het gehoor een groot goed

Bewustwording van de impact die een gehoorverlies kan hebben in enkel al de dagelijkse contacten kan voor slechthorenden zo veel betekenen.

Vooral nu de feestdagen er weer aankomen en die ontmoetingen en gesprekken de reden zijn elkaar te gaan zien, net dan is gehoor een groot goed.

Met elkaar zoeken naar hoe we makkelijker een gesprek kunnen hebben.

Bijvoorbeeld een rustigere plek zoeken als omgevingsgeluiden hinderen in het elkaar verstaan.

Niet luider spreken, maar gewoon langzamer, ga je als vanzelf duidelijker articuleren.

Geduld hebben en naar elkaar luisteren.

Een gesprek is in twee richtingen. En er zijn altijd tips en adviezen voor zowel degene die minder hoort, als de ander die (denkt dat die) goed hoort.

Want je hoort niet wat je niet hoort. Als er drie mensen zijn in je directe omgeving die zeggen dat je eens voor je oren moet gaan, dan is het een keer tijd om die gehoortest toch maar eens te ondergaan. Doet geen pijn!😊

Soms kan een goed gesprek al zoveel makkelijker zijn met net dat juiste advies.

Wellicht een goed voornemen voor straks in het nieuwe jaar!

Een voornemen waar je jezelf een groot cadeau mee kunt doen. Werk maken van je gehoor. Om er dan weer eens bij te horen als het gezellig is. 😉

Vanuit de keuken naar de kamer iets roepen zit er echt niet meer in. Ook harder roepen heeft dan zeker geen zin!

Dus ook als partner is het goed om te weten wat te doen. Rekening houden met, kost echt geen enkele poen.

Elkaar beter verstaan door letterlijk in mekaars ogen te kijken. Geeft zoveel meer plezier en zal het gesprek enkel gaan verrijken.

Begint dit advies nu als vanzelf te rijmen? Ai, die Sint kent dus ook in de audiologie zo zijn geheimen.

Willen we elkaar de komende feestdagen beter gaan horen. Is er qua tijd nog niks verloren.

Want de audiens zijn tot eind van het jaar gewoon open. Kunt u voor goed advies op afspraak eens naar binnen lopen.

De meeste collega’s ken ik in deze regio best goed. Heb alle vertrouwen, dat geeft u hopenijk moed.

Die hoge drempel om voor die oren te gaan. Willen wij met z’n allen verlagen, dat is waar wij voor staan.

Laten we vanuit de audiologie het komend jaar nog meer van ons horen. Horen is zo veel meer dan enkel die oren!

Alvast hele fijne feestdagen! Heb vooral leuke gesprekken met elkaar!🥳

Of zoals Hanneke Cobelens van Thuishoren zo mooi als een reactie op dit blog beschrijft:

“Communicatie is tweerichtingsverkeer, net als een tango, die dans je ook niet alleen. Laten we dansen met de feestdagen in communiceren.”

Kunst als anker in de storm

De wereld staat op haar kop. Nog nooit waren we zo dicht bij een oorlog als nu. Op nog geen dag reizen hier vandaan. Bijna iedereen voelt de kracht die deze ellende met zich meebrengt.

Net nu is het van belang om een rustpunt te vinden, een anker waarmee je even vastigheid voelt, de rots in de branding, even in het hier en nu tot adem te komen.

Gisteren een mooi gesprek met een mevrouw die wel heel lang voor een van m’n doeken ging staan. In detail naar het bladgoud en de kleuren keek, weer een stap terug deed en stil bleef staan kijken.

Ik liet haar even staan en keek met een gepaste afstand en niet al te opzichtig toe. Gaf haar de tijd en ruimte om met dat kunstwerk contact te maken.

Na een tijdje keek ze mij aan. “Heerlijk!” zei ze. “Wat een bijzonder fijn doek”.

De kleuren, de details, de vele lagen, maar vooral de stilte, de rust, de kracht die hierin voor haar te vinden waren gaf haar dat moment om even daar te genieten van die ervaring.

En zo zijn deze kunstwerken ook bedoeld. Om er bijna in te kruipen, er voor te gaan zitten of staan en genieten van die ervaring.

Een anker in huis, waar je letterlijk even de rust kunt vinden.

Het mooie is om in die details dichtbij steeds weer nieuwe beeldjes of figuren te ontdekken. De verwondering die elke keer weer kan ontstaan.

Mevrouw gaf mij het grootste compliment je als kunstenaar mag ontvangen, haar gevoel en emotie die het haar bracht terug te geven aan mij.

Deze kunstwerken zijn groot, maar ondanks dat ze bijna een wand zullen vullen, brengen ze harmonie, kracht en warmte. Staan ze niet te schreeuwen van de muur, maar brengen ze letterlijk en figuurlijk stilte in net deze tijd, waarin het van groot belang is om net thuis die basiselementen te vinden.

Het gesprek ik met mevrouw had liet mij nog meer inzien hoe belangrijk kunst net in deze tijd kan zijn.

De mens aan de andere kant van de tafel

Elke vijf jaar altijd weer een spannend moment, de herregistratie klinisch fysicus – audioloog. Als klinisch fysicus ben ik verplicht om punten bij elkaar te sparen die te behalen zijn door diverse professionele activiteiten te volgen: congresbezoeken, het bijwonen van wetenschappelijke vergaderingen, deelname aan symposia en internationale congressen, publicaties, het geven van lezingen, met al dit soort vakgerelateerde activiteiten kun je punten vergaren.

Voor mij als professional werkzaam in de praktijk, dat wil zeggen vooral patiënten zien op het spreekuur, is de tijd vaak krap om al dat soort activiteiten nog er naast te plannen bijzonder moeilijk. En de “vlieguren” aan patiëntenzorg worden niet in deze scores meegenomen. Een punt dat mij als gepassioneerd klinisch fysicus elke keer weer steekt. Want wat dit vak net zo boeiend maakt en waar ik heel veel van leer zijn mijn directe contacten met de mensen waar dit vak om draait, de mens aan de andere kant van de tafel.

Maar goed ik leg me neer bij het bureaucratisch puntensysteem. Ik zorg dat ik altijd netjes op tijd m’n verplichte punten bij elkaar heb. Waarbij het dan toch soms kan zijn dat een activiteit die ik heb ingediend later niet score-waardig blijkt te zijn. Dus die punten dan ook vervallen. En ik ben zelfs regelmatig te lui om steeds alles te registreren van wat ik gedaan heb, dus ik mis af en toe punten waar ik wel punten voor had kunnen ontvangen.

Maar dit alles even ter zijde. Want dit jaar ben ik mij nog bewuster geworden hoe lang ik dit vak al bekleedt. In 1998, september negentienachtennegentig om precies te zijn, ben ik officieel begonnen aan deze carrière in de audiologie. Na m’n “snuffelstage” van drie maanden op het Hoensbroeck (met ck) Audiologisch Centrum, HAC, begon mijn opleiding tot KFA.

Jacques Hendriks, voormalig directeur van het HAC, had mij de kans gegeven om in de vakantieperiode die ik toen na m’n natuurkunde studie had, middels een soort van vakantiebaantje op het audiologisch centrum dit vakgebied te verkennen. Want ik wist absoluut nog niet of ik de opleiding tot klinisch fysicus in de audiologie of klinisch fysicus in de radiologie wilde gaan volgen. Bij toeval had ik de kans om op beide plekken in Limburg, academisch ziekenhuis Maastricht, afdeling KNO, audioloog of op het radiologisch onderzoekscentrum in het ziekenhuis in Heerlen radiologie te beginnen. Op beide plekken had ik gesolliciteerd, beide plekken wilde mij hebben. En ik wist niet hoe die keuze te maken, daarbij gaf Hendriks mij die unieke kans om drie maanden proef te draaien.

Dat warme bad, maar nog meer hét patiëntencontact, was de kern van dit vak waar ik meteen door geraakt werd. Dat vlammetje binnenin met die intense liefde voor dit vak werd toen geboren! Zomer negentienachtennegentig.

Volgend jaar dus 25 jaar geleden!

Nu heb ik de tijd en de financiële middelen niet om dat groots te gaan vieren. Maar wat zou ik zo graag een groot event willen organiseren waar dat vuur dat er nu brandt, die passie voor dit vak groots gevierd zou kunnen worden. En niet om mij, maar om de mens waar het om gaat.

Die mens aan de andere kant van de tafel.

Want niet voor niets ben ik audioloog, kunstenaar en ACT-counselor. Dit drieluik heeft enkel één doel; deze wereld een beetje meer kleur te geven. Kleur aan het leven te geven dat voor velen door enkel een gehoorprobleem zo moeilijk is. En waar met audiologische hulp zo veel meer te halen is.

Het liefst een groot feest waar ik zelf niet in het middelpunt sta, maar iemand anders. En de grap is, dat binnen ACT er een mooie oefening is om losser van jezelf te komen. Minder gefuseerd te zijn met je strenge “IK”. Het verstand dat de hele tijd in je hoofd bezig is met regels en gedachten die o zo belangrijk lijken. De oefening om dat verstand een naam te geven is geniaal. Herman heet die van mij. Een strenge doch zeer vriendelijke professor die het altijd goed bedoelt, maar soms het ook niet bij het rechte eind heeft en ik hem dan maar laat kletsen als een goede vriend. Defusie en Het Zelf binnen ACT.

Maar wellicht nog een andere ontwikkeling maakt dat je losser van jezelf kunt komen en daarmee jezelf minder serieus hoeft te nemen en het gezond is je eigen “IK” even op afstand te plaatsen.

De moderne IK, de digitale avatar van jezelf op internet. Ik hoorde laatst een interview op BNR-radio waar dit het onderwerp was van het gesprek. Jouw digitale voetprint op internet? Heb jij die al eens ontmoet? Google dan maar eens jouw naam.

Dat is jouw digitale avatar. Die langzaam aan steeds groter en sterker wordt. Een digitale versie van jezelf, waar je op een gegeven moment ook geen grip meer op hebt. Heel bijzonder.

Het lijkt dat je daar grip op hebt, maar zeker niet. Foto’s die worden gemaakt van je en door anderen worden gepost. Stukken die over jou worden geschreven en daarmee bij anderen een beeld van jou ontstaat naar aanleiding van wat zij zien en lezen.

Ik zie het als een avatar. Mijn digitale IK, waar ik als persoon geen invloed op heb en ook deze versie van mij zie ik als dat verstand binnen ACT. Die avatar laat ik bestaan en zet ik neer als Dyon Scheijen | ACT & ART. De klinisch fysicus – audioloog, de kunstenaar, de ACT-therapeut. Die voed ik, hem laat ik schitteren. Hij mag in dat middelpunt staan!

Maar zo kan ik, als het even te druk wordt of dat ik met m’n verlegenheid die nog steeds af en toe opspeelt, afstand nemen van die “IK”. Zeker in dit digitale tijdperk kan ik die avatar laten groeien en schitteren en ik zelf veilig thuis zitten en het laten gebeuren.

Zo ook dit grote feest. Zeker zal ik er zelf ook van gaan genieten, maar niet alleen ik. Mijn Herman gaat er vanalles van vinden, mijn digitale avatar zal intens genieten en stralen, maar waar het in de kern om zou gaan is de verbinding die ik als persoon zou gaan zien in alle mensen die dat feest bezoeken, dat event waar horen, zien en voelen ervaringen gaan zijn die elke bezoeker een lach op het gezicht geeft. Een verwondering van het ontdekken van die wondere wereld binnen de audiologie.

Want horen is meer dan enkel de oren!

Gehoord en gezien worden is essentieel in ons bestaan als mens. Sociaal isolement is een groot maatschappelijk probleem. Dit event zou een mogelijkheid zijn om hier aandacht voor te vragen, maar nog meer om de gelegenheid te zijn en te geven dit probleem bewust te worden en direct ook laten zien wat er allemaal mogelijk is.

Dus een groot feest met allemaal partijen die hun kwaliteiten kunnen laten zien en horen.

Kunst en de twee vakgebieden, ACT en GEHOOR weten elkaar te vinden, te verbinden in dit event. Het kijken en beleven van Kunst, het gesprek, maar ook het delen van kennis, maakt dat de bezoeker een wereld ontdekt die tot dan verborgen leek.

De tijd en de financiële middelen heb ik zelf dus niet, maar wellicht is er iemand die denkt “Scheijen ik wil deze gelegenheid wel als kapstok gebruiken en we gaan er iets groots van maken”. Niet alleen voor jou, maar voor “De mens aan de andere kant van de tafel”.

Als creatieve geest denk ik graag mee en gaat het een mooie belevenis zijn.

Wie weet krijg ik daar dan meteen een aantal acceditatiepunten voor die ik kan gebruiken voor mijn volgende herregistratie over vijf jaar, moeten we niet vergeten om die aan te vragen!😂

Heb net het bericht binnen dat m’n herregistratie weer goedgekeurd is tot 26 september 2027! 🥳

Horen is meer dan enkel de oren!

De laatste patiënte op mijn spreekuur die ik bij toeval zag op de Dag van het Gehoor 2022 breekt mijn audiologenhart.

Een jonge dame (anders dan op de foto uiteraard) die midden in het leven zou moeten staan zit met tranen in haar ogen het verhaal te vertellen dat haar afgelopen jaren overkomen is.

Haar audiogram is voor mij al genoeg om te weten hoe groot de impact moet zijn op haar leven.

Een burghoektumor die verwijderd moest worden heeft haar gehoor en haar evenwicht links geheel uitgeschakeld. Eenorigheid noemen wij dat en dan weet elke professional in de audiologische zorg wat dit enorme verlies voor een mens betekent.

Niet meer richting kunnen horen. Geluiden vanuit een alledaags tafereel wordt een soepbrei aan geluid die niet te filteren is. Vermoeiheid, concentratieproblemen, zorgen over de toekomst, onbegrip van omgeving zijn al een aantal aspecten die vrij normaal zijn bij dit gebeuren. Laat staan het sociaal isolement waarin een mens terecht komt.

Wat mij nu zo steekt is dat haar proces al sinds 2016 lopende is. Bij puur toeval de zorg die nodig is net niet goed is ingezet en zij belangrijke audiologische revalidatie gemist heeft waardoor klachten en beperkingen die dit alles gegeven heeft enkel erger geworden zijn.

Een aantal van die aspecten waar het mis is gelopen wil ik graag met jullie delen:

1. De drempel is enorm hoog voor twintigers tot vijftigers om überhaupt voor een goeie gehoortest te gaan. Een gehoorsceening op een braderie of gezondheidsbeurs wordt dan al snel als een officieel gehooronderzoek gezien. En als na een aantal minuten kort wordt aangegeven dat er een licht gehoorverlies zit en ze toch beter even langs KNO-arts of audioloog kunnen gaan, wordt er gedacht “het valt allemaal mee“ ik hoef er nu nog niks aan te laten doen. Daarmee is zo‘n gehoortest op een braderie of gezondheidsbeurs meestal ook nog in een rumoerige omgeving, verloopt de test wat moeilijk en is ook al snel de indruk dat die test niet goed was en het gehoor wel beter zal zijn. Daarmee blijft de drempel bestaan om een uitgebreid gehooronderzoek te doorlopen. Zo ook bij deze mevrouw. Het heeft meer dan 5 jaar geduurd voordat ze per toeval bij de KNO-arts kwam en er een groot verschil in het gehoorverlies tussen links en rechts werd ontdekt. Asymmetrie, brughoekproces, operatie, doof aan 1 oor.

2. Een plots gehoorverlies, ook aan 1 oor, is een enorme impact op iemands leven. Daarmee bepleit ik als audioloog om net als bij een volledige plostdoofheid aan beide oren ook bij een eenorigheid met spoed binnen twee weken een intake te plannen bij een maatschappelijk werker op een audiologisch centrum. Van groot belang om handvatten aan te reiken om met dit grote (gehoor)verlies beter te kunnen omgaan. Maar ook hoe met de omgeving te communiceren is, niet enkel qua gehoor, maar ook in assertiviteit en nieuwe omgangsvormen.

3. De complexiteit die het verlies van het gehoorverlies heeft op sociale contacten, werk, maar ook enkel al in de thuissituatie is enorm, een interdisciplinaire behandeling vanuit een team dat samen werkt is essentieel om weer op een fijne manier in het dagelijkse leven te kunnen functioneren. Huisarts, KNO-arts, bedrijfsarts, verzekeringsarts, audioloog, psycholoog, audicien, audiologie-assistent, zelfs de collega van het secretariaat moet weten hoe te handelen.

De herkenning en het zien van de enorme impact op iemands leven en dat hulp hard nodig is, is een goed begin.

Horen is meer dan enkel de oren!

Gehoord worden en het gevoel straks weer te hebben er bij te kunnen horen zijn de kernwaarden voor een mens.

Zo veel stappen die we met haar nog kunnen gaan maken, komt helemaal goed.

Gestoorde collega’s gezocht!

Gisteren de jaarlijkse Audiologendag 2022. Ochtendprogramma wordt dan altijd georganiseerd door het RIVM en gaat over de neonatale gehoorscreening Nederland. Voor het middagprogramma is de organisatie in handen van de KKAu, Kring Klinische Audiologie.

www.nvkf.nl/nascholingskring-klinische-audiologie

Klinische Audiologie, een vakgebied dat nog niet zo lang bestaat. Terwijl het een vakgebied is dat de basis vormt van ons menszijn.

Dat wij een gesprek kunnen hebben, komt omdat we elkaar kunnen horen.

Een luisterend oor kunnen bieden. Gehoord worden. Het gevoel hebben er bij te horen. Kennis in je oren knopen. Spreekwoordelijke gezegden die duidelijk maken dat onze oren, ons gehoorsysteem meer is dan enkel de oren.

In die middagvergadering vroeg één van de collega’s voor nieuwe ontwikkelingen binnen de audiologie naar collega’s die idolaat zijn van dit vakgebied. Hij zei letterlijk “We zijn op zoek naar gestoorde collega’s klinisch fysici – audiologen.” Collega’s dus die helemaal gek zijn op alles met oren en gehoor te maken heeft.

Ik voelde me meteen aangesproken! Aangesproken! 🙂

Maar gelukkig zijn er vele collega’s voorgegaan die baanbrekend werk hebben verricht. Pioniers die nog alles moesten gaan uitvinden. Afgelopen maand is één van die pioniers in de audiologie overleden.

https://www.ned-ver-audiologie.nl/in-memoriam-reinier-plomp/

Reinier Plomp, bekend collega van de Plomp-test. Maar zelf herinner ik deze zeer gewaardeerde collega nog meer van de dubbel-cd. Het licht blauwe hoesje met een uitgebreid boeiend college over de psychologie achter het horen van geluid. Hoe ons brein vanalles van geluiden kan maken.

Geluidsfragmenten waarmee Plomp de luisteraar betoverd met de ontdekkingen die de luisteraar doet op moment je met de hoodtelefoon op geluidsfragmenten luistert én beleefd hoe ingenieus ons hoorsysteem werkt.

Plomp heeft bij mij de liefde voor dit bijzonder mooie vakgebied gevoed. Dat vuurtje dat er al zat aangewakkerd tot wat het nu is. Idolaat over hoe belangrijk horen voor ons als mens is.

Zoals Plomp met zijn CD en zijn passie voor dit vak mij heeft geïnspireerd om een van de gehoorspecialisten te worden, zo hoop ik jonge enthousiaste professionals in de hoorzorg te gaan inspireren om te zien hoe leuk de combi van ACT en gehoor kan zijn in de breedste zin van het woord.

ACT, Acceptance Commitment Therapy is nog jonger dan de audiologie.

ACT is een bewezen nieuwe vorm van cognitieve gedragstherapie die ook beschreven wordt als een derde generatie gedragstherapie binnen de gedragswetenschappen. De allereerste publicatie hierover was in het boek “Mindfulness and Acceptance, expanding the cognitive-behavioral tradition” van Steven Hayes uit 2004. Hayes is de grondlegger van ACT in die jaren en nog steeds zeer actief in ACT.

ACT en gehoor is een geniale combinatie, omdat er vele gehoorklachten in onze huidige tijd niet even op te lossen zijn.

Gehoorverlies, de vrij ernstige, kunnen we met technische hulpmiddelen wel al verbeteren, maar een beperking zal meestal blijven bestaan. Genoeg momenten waarop met de beste technische aanpassing nog steeds een gesprek moeilijk te volgen zal zijn.

Maar ook klachten als tinnitus, hyperacusis, misofonie, LFG-hinder en evenwichtsklachten zijn stuk voor stuk gehoorklachten die we in de meeste gevallen niet even met een pilletje of operatie kunnen oplossen, laat staan met een apparaat.

Dit zijn klachten waarbij de patiënt te vaak nog te horen krijgt “Leer er maar mee leven.”

En daar kan de combi van ACT en de kennis van de audiologie zeer bruikbare handvatten bieden.

Inzichten en ervaringen om nieuwe wegen te ontdekken die ondanks de aanwezige klachten het toch mogelijk maken een waardevol en vitaal leven te leiden. Leiden met de korte ei, niet met die lange ij. Waarbij binnen ACT het net zelfs de bedoeling is om met die lange ij het leven te leiden.

Die kennis te mogen gaan delen en daarmee hopelijk die passie, dat vuurtje bij collega’s fel te laten gaan branden, is een waardevolle bijdrage die ik de komende tijd mag gaan leveren.

Zo ga ik in samenwerking met Practical ACT, Jan Steunenberg een bijzonder uniek webinar organiseren voor collega’s die binnen de gezondheidszorg al met ACT werkzaam zijn en ik ze mag gaan meenemen in de wondere wereld van het gehoor: “Geef GEHOOR aan ACT!”

https://www.practicalact.com/geef-gehoor-aan-act.html

En Tim Batink die mij gevraagd heeft een masterclass te gaan geven “ACT en gehoor”. Tim is één van de wetenschappers die in Maastricht samen met Gijs Jansen ACT wel heel sterk op de kaart hebben gezet met hun boek Time to ACT!

Beide nu hoofddocenten zijn in de boeiende opleidingen die zij voor ACT organiseren, gekoppeld ook aan diverse andere specialismen.

Dus ja, helemaal te gek die combi van ACT en de audiologie te mogen gaan delen.

Laat mij maar een van die gestoorde collega’s zijn! 😊

Werelddovendag

Vanmorgen zat ik op m’n fiets naar m’n werk. De vogels hoor ik fluiten. Geluiden van de natuur die wakker wordt. Een collega die van op de parkeerplaats een goeie morgen roept.

Afgelopen weekend was het zaterdag werelddovendag. Samen met Jan (82, kunstenaar en doof geboren) een zeer unieke expositie mogen geven van ons beide kunstwerken.

Nog meer realiseerde ik me vanmorgen zijn verhaal. Het verhaal dat we vele bezoekers dit weekend via zijn kunstwerken hebben mogen vertellen.

Boekdelen worden er verteld via kleur, figuren en composities op het doek.

Nog meer werd ik me pas vanmorgen bewust hoe het zou zijn om nooit geen geluid gehoord te hebben.

Hoe groot is dan het compliment dat ik van Jan mocht ontvangen. Hij zag nu pas in mijn levensgrote kunstwerken hoe geluid zou moeten klinken.

Open. Harmonie. Rust. Van diep beneden naar boven. Torenhoog. Zo beschreef hij het.

We hebben ontzettend mooie gesprekken gehad deze twee dagen, samen met zijn tolk was Jan nu mens.

Op een notitieboekje schrijft hij normaal in korte pakkende woorden wat hij je wil vertellen.

Gisteren later op de avond schreef hij mij: “Ik ben afgelopen dagen vergeten dat ik doof was”.

Dat laatste woord “was“, spreekt voor zich.

https://rtvmaastricht.nl/nieuws/artikel/tentoonstelling-stem-van-de-kunstenaar-geopend

Telefoneren met hoortoestellen

Vandaag mijn regulier audiologisch spreekuur. Dat wil zeggen jong en oud, plotseling gehoorverlies of al langer bestaand gehoorverlies maar steeds meer problemen met het horen. Een gevarieerd spreekuur met zoveel verschillende vragen en verhalen.

De kern is steeds het minder kunnen horen, niet meer kunnen deelnemen aan gesprekken en beperkingen in de sociale contacten. Net nu waar mondkapjes, plexiglas en afstand nemen het allemaal nog moeilijker maken.

Een aspect ik vandaag al enkele keren op het spreekuur heb gehoord is het probleem van het telefoneren bij gebruik van hoortoestellen. Een aantal patiënten die aangeven het hoortoestel uit het oor te nemen op moment ze gaan telefoneren. Als ik dan vraag hoe ze de hoorn van de telefoon tegen het oor plaatsen, blijkt dat de de hoorn, zoals gewend, tegen de gehoorgang wordt aangedrukt. Zelfs met als het hoortoestel in het oor zit.

Daarmee druk je dus eigenlijk de gehoorgang dicht en gaat het geluid vanuit de telefoon minder goed binnenkomen.

Beter is het om het hoortoestel gewoon te gebruiken, ook bij telefoneren, maar dan de hoorn van de telefoon iets hoger te houden, net boven de oorschelp. Want de microfoon van het hoortoestel zit namelijk net boven de oorschelp. Op het moment het geluid vanuit de speaker van de telefoon direct in de microfoon van het hoortoestel komt zal de versterking optimaal zijn en het geluid veel beter binnenkomen.

Ik geef steeds het advies om dit te oefenen en hiervoor een familielid of goede kennis te bellen en deze te vragen een willekeurige tekst te gaan voorlezen, zodat u dan kunt oefenen hoe de hoorn van de telefoon het beste te houden is.

Ik schrijf er deze keer maar een blog over in de hoop dat dit gedeeld wordt met zij die allemaal een hoortoestel gebruiken. Te vaak, vandaag dus op m’n spreekuur weer opnieuw, merk ik dat mensen dit niet weten, zich er niet bewust van zijn en het zo veel beperking geeft, terwijl het met een kleine aanpassing heel veel verschil kan maken. En dat gun je toch iedereen.

Net nu is communicatie op afstand o zo belangrijk.

Daarom delen mag!

De regen klettert voort

Het regent buiten, we hebben het raam een beetje openstaan, de regen tikt op het raam en op de plastic die nu in de wintermaanden buiten op de tuintafel ligt. Het regent hard, want ik hoor ook dat het water op het terras blijft staan en in de plas water die nu daar ligt klinkt het gespetter van de regen nog luider.

Al deze geluiden geven nu rust. Windgeruis hoor ik en de lamellen bewegen zelfs een beetje en tikken tegen het raam. De wind in de boom buiten, de plastic van de tafel beweegt een beetje. De kerkklok die in de verte slaat, half twaalf.

Al deze geluiden kan ik plaatsen, kan ik in woorden beschrijven, zelfs jij die dit leest zal al deze geluiden herkennen, wellicht dat je ze zelfs hoort, ook al hoor je ze niet echt. Maar deze geluiden kun je je zeker sterk herinneren van ooit die ene keer. Misschien zelfs een mooi moment van regengekletter ergens op vakantie. In een caravan of tent.

Ik ga hier zo bij in slaap vallen, wordt er heerlijk moe van, maar een jaar geleden lukte me dat niet. Toen was de dakgoot nog niet in orde, een lekkage die nog niet gedicht was en zo kon het elk moment inregenen en meer schade geven. De onrust toen hield me uit mijn slaap. Bang dat het helemaal mis zou gaan daar buiten. Als het nog harder zou gaan regenen zou het wel eens een heel groot probleem kunnen gaan geven. Een compleet andere betekenis die aan hetzelfde geluid gegeven werd. Niet makkelijk om toen aan die vakantie te denken, het als een romantisch geluid weg te zetten. Maar ik moest het wel maar gewoon toelaten, kon er het ‘s nachts toch niks aan doen. Wat was het ergste dat zou kunnen gebeuren? Het lek zat enkel boven de garage, binnen in huis zou het toch niet komen. Alles is goed gekomen.

Nu lig ik wakker, omdat dit alles zo duidelijk weergeeft hoe complex ons horen is en ik dit alles hier nu even wil delen. Dit maakt dat complexe meteen zo duidelijk. Dat we onze oren gebruiken om vrijwel continu onze omgeving te checken. Zelfs met onze ogen dicht kunnen we horen wat er allemaal gebeurt. De kleinste bewegingen in de lucht kunnen we waarnemen. Die kerkklok die daar slaat op wel een kilometer afstand kan ik horen. Een trilling die zelfs door de beweging van die geluidstrilling van de regendruppels en windgeruis heen gaat. Zelfs tegelijkertijd een activiteit in de auditieve cortex geeft en mij kan laten horen wat het geluid van de klok is en wat van de vallende regendruppel daar op de plastic die op de tafel ligt. BeWONDERenswaardig toch? Voor zo veel mensen een vanzelfsprekendheid. Heel normaal. Maar wat als je slechthorend bent? De hoortoestellen die ’s nachts uit moeten?

De klok slaat weer, één keer nu, kwart voor twaalf. Ik ga slapen. Morgen weer vroeg op. Gedachten door mijn hoofd. De regen klettert voort…heerlijk.

Hearing well and being well

A huge compliment to the organizers of this conference! And all the speakers had such an Inspiring lecture! Thank you for that!

As I am now laying at my bed, almost midnight. Just had a glimpse out of the window. From the 37th floor an amazing view over Frankfurt. Seeing all these lights, this skyline, the world, all those people. Living together.

Communication is the most important element that makes all this work!

Hearing each other, listening to stories that have to be told, and the moment one really takes some time to sit down and have a real conversation.

Make it even possible to change this world. Even to make the impossible possible. Cause what I see, is that the knowledge is all there.

Miracles can be possible, if only…

At my ears now playing; KC LIGHTS, featuring Nicole Dash Jones, titel: Change the world.

Amazing listening to this music, all the instruments I can hear, I love to listen to this combinations of strings and voices, drums, hearing all this together and that one can choose in the brain to focus on one instrument, that already is such a miracle, but what to think of this device, here in my hand, my phone, these headphones with Bluetooth connection, Spotify, that gives me access to all the music I want to listen to, I can just with one click on the phone start music on my headphones…

Just imagine! All the people who have made this work! From the artist who composed this music to the dream once Steve Jobs had and made in possible…

How many meetings, discussions, chats with colleagues have there been before all this was real?

And still there is so much we still have to reveal.

Hearing well, being well.

Horen is meer dan enkel de oren!

Ter gelegenheid van de jaarlijkse Seniorendag Valkenburg werd ik door Guy Caelen, voorzitter Seniorenraad Valkenburg, uitgenodigd om een korte lezing te houden op die bijzondere plek daar boven op de Cauberg, Holland casino Valkenburg, met dat prachtige uitzicht over ons Geulstadje, Valkenburg.

Thema’s van de Seniorendagen zijn er steeds op gericht om de eenzaamheid onder ouderen aandacht te geven en daar waar mogelijk aan te pakken. Vierhonderd senioren die ik mocht toespreken.

Eenzaamheid. In het kader hiervan kan zeker het gehoor worden meegenomen. Te vaak dat ik, als klinisch fysicus – audioloog op mijn spreekuur verneem dat mensen met een licht gehoorverlies langzaamaan minder zijn gaan deelnemen aan sociale contacten. Familiebezoeken en feestjes worden niet meer bezocht, want tja ze krijgen toch niets meer mee, zitten maar in de hoek en niemand die gezellig even komt praten, dit alles omdat het spraakverstaan in rumoerige omgevingen steeds moeilijker geworden is. Langzaam geraken mensen in een sociaal isolement en zijn zich er niet van bewust dat het gehoor hierin een hele grote rol speelt. Waarbij vaak dan uit gedegen gehooronderzoek blijkt dat er nog heel veel mogelijk is.

Dat wij elkaar kunnen verstaan komt omdat we elkaar kunnen horen. Ons oorsysteem is geniaal. Op het moment u nu hier deze woorden leest hoort u waarschijnlijk uw eigen ademhaling, als u slikt gaat aan beide kanten de buis van Eustachius even open en weer dicht en maakt dus geluid. Schone lucht komt in uw middenoor terecht en drukverschil tussen buiten en binnen wordt weer opgeheven, handig als u nu in het vliegtuig zou zitten. Maar genoeg andere geluiden nu ook om u heen te horen. Geluiden die 5 minuten geleden nog niet opvielen, neemt u nu bewust waar. Die minuscuul kleine trillingen van geluidsgolven bereiken uw trommelvlies, deze brengt weer de kleinste botjes van het menselijk lichaam in beweging, hamer, aambeeld en stijgbeugel om vervolgens de vloeistof in het  slakkenhuis, de cochlea in in een golfbeweging te brengen. Staande golven ontstaan en haarcellen die overeenkomen met de eigenfrequentie van net die toon in het geluid gaan het sterkst bewegen en op die plek op het membraan van Reisner wordt de beweging omgezet in een elektrisch signaal dat de weg vervolgt langs allerlei knooppunten op het neurale pad richting de auditieve cortex in de hersenenen. In detail kunnen we dit vandaag de dag dus haarfijn beschrijven. Als natuurkundige kan ik het begrijpen, maar de verbazing  blijft, de enorme bewondering hoe al dit zo kan groeien en dat wij als mens het horen zo als vanzelfsprekend nemen, terwijl het net zo ingenieus en wonderbaarlijk is. Sterker nog, horen maakt dat we mens zijn. “Nicht sehen trennt die Mensen von Dingen. Nicht hören trennt die Menschen von Menschen.” Emanuel Kant zei dit heel lang geleden al. Wie wil er niet gehoord worden? Een luisterend oor kan zo veel steun geven in een moeilijke tijd. 

Maar om elkaar in een goed gesprek te verstaan is een goed gehoor nodig. Wat voor velen een zo vanzelfsprekendheid is, blijkt voor anderen niet zo vanzelfsprekend te zijn. Vanzelfsprekend het woord alleen al, geeft aan dat iets dat normaal is, van-zelf-sprekend is. Een licht gehoorverlies is al voldoende om een enorme beperking te ervaren in het spraakverstaan. En op het moment gesprekken moeilijker te volgen zijn, is het vermijden van sociale contacten een logisch gevolg. Feestjes, vergaderingen, recepties, familiebezoekjes zijn echt niet meer fijn om naar toe te gaan. Een sociaal isolement is het uiteindelijke gevolg.

Horen is meer dan enkel de oren. Een luisterend oor is niet enkel luisteren, het is actief luisteren. Rekening houden met elkaars beperkingen, strategische oplossingen, door een rustigere omgeving te zoeken om elkaar beter te kunnen verstaan. Duidelijker articuleren, langzamer praten. Het is niet nodig om tegen iemand die slechter hoort luider te gaan praten, langzamer is een vele betere aanpassing. Vragenstellen en doorvragen. Kleine aanpassingen en oplossingen kunnen zo veel betekenen in net hét gesprek om je als mens te voelen dat je erbij hoort. Grappig, ook hierin weer het werkwoord horen, zonder dat het met gehoor te maken heeft.

Horen is meer dan enkel de oren!

Sex én gehoorverlies

Langzaamaan was ze volledig doof geworden. Een cochleair implantaat was uiteindelijk de oplossing voor het verbeteren van het spraakverstaan overdag. Maar in bed moest het hoorhulpmiddel uit. Lastig slapen als je met dat oor op het kussen ligt. In bed was ze dus weer volledig doof. Dat was het moeilijkste. Het niet meer kunnen horen van net die zachte geluidjes van haar man, die vroeger zo fijn waren, maar net bij het meest intieme moment in de relatie, nu die geluiden het meest gemist werden. Er over kunnen praten was moeilijk, sowieso het onderwerp alleen al.

Het is een enorm taboe, sex én gehoorverlies. Nog weinig over geschreven. Terwijl sex een basisbehoefte kan zijn in een relatie.

Beide zijn onderwerpen waarover moeilijk gesproken wordt, omdat het zeer gevoelige onderwerpen zijn. Persoonlijk en heel intiem.

Een gehoorverlies is moeilijk, omdat het er langzaam insluipt en het jaren duurt voordat het echt een groot probleem wordt. En als het een probleem is, is niet duidelijk dat er een gehoorverlies is. Je kunt aan niemand zien hoe slecht die hoort. Daarbij is er in de loop van de tijd binnen een relatie een manier ontwikkeld om met elkaar te communiceren, die heel “normaal” is. De één staat in de keuken met de wasemkap aan, de ander zit in de woonkamer met de TV aan. Vroeger met beide een perfect normaal gehoor een luistersituatie die kan, maar met een licht hoogtonenverlies zo na je vijftigste, waarbij een hoortoestel nog net niet nodig is, is elkaar goed verstaan vanaf die afstand zeker niet meer mogelijk. Vrijwel iedereen verwacht dat dat nog steeds kan. Hoe vaak ik dit voorbeeld in mijn spreekkamer geef, een koppel voor me zit en er zo’n herkenning is van deze situatie, zelfs al bij de lichte gehoorverliezen die we bijna allemaal hebben op middelbare leeftijd, laat staan dat daar een verworven gehoorverlies nog eens bij komt.

Onbegrip in het elkaar letterlijk niet kunnen horen sluipt er langzaam in. Dat het tussen de lakens, op de slaapkamer in het donker steeds moeilijker communiceren wordt, omdat je eenvoudig elkaars lippen niet meer ziet, is dan eigenlijk een vanzelfsprekend gevolg. Het mondbeeld kunnen zien is een must om bij een licht gehoorverlies überhaupt nog iets te kunnen verstaan. In het donker gaat spraakafzien zeker niet meer lukken. Lieve, zacht gesproken woordjes die steeds minder te horen zijn, en daarmee blijft een reactie hierop uit. De ander denkt dat deze reactie of beter gezegd geen reactie een reactie is, maar de lieve woordjes zijn gewoon niet gehoord, een gehoorverlies is de kern van dit probleem, welke echter niet bewust is bij geen van beide partijen.

Hét probleem is namelijk dat de persoon die steeds minder gaat horen, zelf niet hoort wat die niet meer hoort. En de gesprekspartner die spreekt niet kan zien wat de ander niet hoort. Het valt enkel die mensen op die zich hier bij toeval bewust van zijn. Geluiden die bijvoorbeeld voorheen nog duidelijk hoorbaar waren bewust weggevallen zijn. Te denken aan vogels die fluiten, het tikken van een klok, krekelgeluiden op vakantie in Frankrijk, windgeruis van bladeren in bomen, op het moment dat iemand bij toeval aangesproken wordt dat die geluiden er zijn en net dat moment een bewustwording is bepaalde geluiden niet meer te horen, gaan we langzaam checken of het gehoor nog in orde is. Het zijn meestal zachte onbenullige geluiden die eerst wegvallen en daarom niet opvallen.

En net bij sex kunnen deze zachte geluiden, o zo belangrijk zijn. De ademhaling van je partner, waarin je kunt horen dat deze sneller gaat, het een teken kan zijn dat je partner het fijn vindt en zo een versterkende prikkel kan zijn bij sex. Maar meestal begint het ook met zachte geluidjes, een kusje in de nek. Lieve woordjes in het oor. Of tijdens het vrijen zachtjes met woorden aangeven wat lekker is.

Tranen in haar ogen, omdat het moeilijk is het er überhaupt over te hebben. De goede woorden te vinden om dit alles te verwoorden. Aan te durven geven hoe belangrijk net die hele zachte geluiden voor haar zijn.

Dit gesprek ging mij aan het hart. Ik zag hoe moeilijk dit onderwerp voor haar was, met name ook als daar gehoorproblemen nog eens bij komen die moeilijk te peilen zijn. Dit is zo herkenbaar voor velen, daarom is sex én gehoorverlies net iets wat meer aandacht mag krijgen. Niet enkel voor de slechthorende zelf, ook voor de partner. Ik zie allemaal factoren die een grote rol spelen, net bij die combi, sex én gehoorverlies. Het er over hebben is een eerste stap om samen oplossingen te vinden. Het begint bij het bewust zijn hoe belangrijk die in eerste oogopslag onbelangrijke geluiden in de relatie voor elkaar kunnen zijn. Maar deze geluiden zijn zo vanzelfsprekend dat het niet duidelijk is hoe belangrijk ze zijn. Net als de ademhaling die je van jezelf hoort, het slikgeluid van de buis van Eustachius in je keel. Meer dan honderd keer per dag slik je, je hoort het wel, het geluid bereikt je auditieve cortex, maar het valt niet meer op. Slik nu maar eens bewust en hoor wat er allemaal in je keel en oren gebeurt. Geluiden die je normaal helemaal niet bewust hoort, maar er wel degelijk zijn. Zo ook die zachte geluidjes tijdens sex.

Sex is zo dicht bij jezelf, zo intiem dat het ontzettend belangrijk is er met respect en veel geduld hét er gewoon over te kunnen hebben.

Op het spreekuur vraag ik er niet naar, denk zelfs dat geen van mijn collega’s er standaard naar vraagt. Mochten er collega’s zijn die dit wel doen, dan hoor ik dat graag. Het zou wellicht een standaard vraag moeten gaan zijn op ons spreekuur: “Zegt uw partner wel eens lieve woordjes tegen u?”. Zeker waar de partner bij het gesprek aanwezig is, kan dit een moment zijn om het er even over te gaan hebben. Deze op het eerste oog onnozele vraag kan een ijsbreker zijn voor een belangrijk gesprek. Met meteen ook de mogelijkheid om uitleg te geven hoe belangrijk het voor de partner kan zijn die minder hoort. Met respect voor elkaar, een taboe gewoon bespreekbaar maken.

Intiemer kan een relatie niet gaan zijn, het moment het mogelijk is in woorden deze basisbehoefte te kunnen bespreken. Het er samen over te hebben. Bewust er van te worden en samen naar andere creatieve oplossingen te gaan zoeken. En die zoektocht kan zelfs héél leuk en spannend gaan zijn.

In plaats van zachte geluidjes, vooral tast gebruiken. In plaats van woorden, die lichte intieme aanraking van elkaar. En op het moment beide weten dat dit een alternatief gaat zijn, krijgt die subtiele aanraking ook een nog veel sterkere betekenis en kan net dit een trigger gaan zijn voor het begin van de opwinding.

Verlichting, elkaar kunnen zien, de slaapkamer niet geheel donker laten zijn, maar een klein romantisch lichtje laten branden, zo’n klein lampje in het stopcontact kan misschien al voldoende zijn om elkaars gezicht te kunnen zien. Een lampje dat gewoon als het donker is altijd brand, want moet je iets gaan doen om het lichtje aan te maken, kan daardoor die spontaniteit verloren gaan. Net die blik in de ogen, zegt vaak meer dan duizend woorden.

Het allerbelangrijkste is, het er samen over te durven hebben. Samen te bespreken wat de ander mist of net lekker vindt. Misschien nog van het grootste belang om vooral vanuit eigen gevoel aan te geven wat fijn is. Het positief te benaderen.

Geen verwijt naar elkaar, maar net kijken of er alternatieven zijn die beide prettig vinden.

Dit artikel hieronder zette mij aan het denken om dit blog vandaag te schrijven:

https://www.vice.com/nl/article/7xgdnq/hoe-het-is-om-seks-te-hebben-als-je-gehoorschade-hebt

Dokters van morgen

Gisteren de hele filmcrew van “Dokters van morgen” op bezoek gehad. Samen met mijn collega psycholoog en onderzoeker dr. Rilana Cima mag ik vertellen over onze gespecialiseerde tinnitusbehandeling.

Wat een leuke ervaring was dat. En mooie verhalen.

Antoinette Hertsenberg die met haar filmploeg in het restaurant van Adelante haar lunch gaat eten en door een jonge dame herkend wordt. Deze jonge dame revalideert in het centrum en is zo blij om Antoinette live te zien, ze had Antoinette sowieso een brief willen schrijven om haar te bedanken. Door een van de uitzendingen van Dokters van morgen over hersenletsels heeft zij nu beter zicht gehad om haar eigen revalidatietraject te vinden. Tranen in haar ogen, verrast om Antoinette daar in het restaurant te zien en haar persoonlijk te kunnen bedanken. Dit verhaal vertelde Antoinette mij weer even tussen de opnames door, met een enorme smile op haar gezicht van geluk. Dat is precies wat dit zo mooi maakt, aandacht in en voor de zorg. Dokters van morgen.

Wat een bijzonder fijn team, onze tinnituspatiente die gevolgd wordt in deze opname werd helemaal gerustgesteld. Gesprekken verlopen daardoor ook vrij snel als “gewoon normaal”. De camera is er figuurlijk niet meer bij, ook al staat de cameraman met die lens boven op mijn neus. Oprechte interesse en ontzettend leuke terugkoppelingen van de hele crew maken het een gewoon interessant gesprek.

Ik geef uitleg over tinnitus, leg aan de hand van “Das Glas der Lebensakzeptanz” uit hoe een en ander gekoppeld is. Dat de tinnitusproblematiek heel complex is, maar we wel mogelijkheden hebben mensen te helpen.

Antoinette die het helemaal begrepen heeft en op de punt van haar stoel zit, komt zelfs met een metafoor die zo passend en grappig is dat ik hem met jullie wil delen:

“Is het dan als bij pijn?” Vraagt ze. “Ik kook nogal graag, maar kan er eigenlijk helemaal niks van, snij me dus ook regelmatig in mijn vingers”. Ze laat een snede zien die vrij vers is. “Pas als ik kijk en het bloed zie, voel ik de pijn”. Zegt ze. “Dus de gedachte dat het pijn moet doen. Laat me dit ook voelen?”.

Hoe mooi is het als iemand zelf met zo’n voorbeeld komt. Dan heb je de essentie al helemaal begrepen.

“Mag ik vanaf nu deze anekdote van jou gebruiken en jouw naam er bij noemen?”, vraag ik. Antoinette lachend: “Graag! En vertel er maar bij hoe onhandig ik met koken ben!”.

https://www.npostart.nl/dokters-van-morgen/AT_2084608

#doktersvanmorgen #gehoor #audiologie #tinnitus

De mens is een kunstwerk

Mooie ontwikkeling bij de collega’s in Maastricht.

https://www.mumc.nl/actueel/nieuws/onderzoek-dagelijks-gebruik-kunstmatig-evenwichtsorgaan

Los van de technische mogelijkheden. Enkel al kijkend naar dit plaatje van het binnenoor, gehoor- én evenwichtsorgaan in één, laat zien hoe ingenieus ons menselijk lichaam is. Dit plaatje alleen al is een kunstwerk op zichzelf. Laat staan dat we straks met minuscule technieken dit kunnen “besturen”, maar zo ver zijn we nog lang niet. Tot die tijd is het van groot belang om mensen die hulp zoeken effectieve hulp te kunnen geven.

Gelukkig hebben we een fantastisch samenwerkingsverband met KNO Evenwicht Maastricht om mensen te helpen met gehoor- én evenwichtsklachten.

Wat ik zelf altijd bijzonder vind is dat dit alles zo kan groeien en precies op de goeie plek terecht komt. Alleen al die gehoorbeentjes, hamer, aambeeld en stijgbeugel, de kleinste botjes van het menselijke lichaam. Én dat wij daarmee kunnen horen en tegelijkertijd met het evenwichtsorgaan voelen hoe we ons in de ruimte bewegen.

Ik lig lekker buiten in de schaduw onder een boom. Hoor het geritsel van bladeren in die treurwillig boven me, vogels die fluiten, een van de buren het gras maaien, een vliegtuig in de verre verte, auto’s heel ver weg, kinderen schreeuwen in de achtbaan bij de Valkenier, je weet wel die met die lieveheersbeestjes, dit geluid is voor mij een echt zomergeluid, nu hoor ik de buurman iets in de GFT-bak gooien, het herkenbaar geluid van die deksel. Tegelijkertijd een motor die in centrum Valkenburg voorbij rijdt, ook een typisch zomergeluid.

En dit alles zijn inimini geluidstrillingen in de lucht. Die van al deze geluidsbronnen hierboven beschreven mijn trommelvliezen tegelijk op verschillende frequenties lichtjes laten bewegen, die kleinste botjes van ons lichaam laten trillen en verdergeleiden in dit slakkenhuis zoals op de foto. Haarcellen heen en weer gaan, ionenstromen genereren, via zenuwbanen en knooppunten mijn auditieve cortex bereiken ik nu hier op dit moment al deze geluiden bewust kan waarnemen, hier in dit bericht in woorden dit alles beschrijf en jij deze tekens al lezende precies kunt voorstellen hoe die geluiden klinken, omdat je ze zelf al eens een keer ervaren hebt.

Laat dit nu eens even binnenkomen, hoe ver we al zijn. Wat we allemaal al weten. In welk detail we kunnen kijken. Maar nog een lange weg te gaan voordat we op microniveau kunnen “repareren”. Hoe meer mensen dit leuk gaan vinden, hoe eerder we oplossingen voor alle problemen gaan vinden. Want wie gaat er voor zorgen dat als er problemen zijn er naar oplossingen gezocht wordt?

Daarom is kennis delen, goed onderwijs, geld voor onderzoek, maar ook jongeren motiveren en inspireren om technische vakken leuk te gaan vinden en teamwork, o zo belangrijk…😊

Én elkaar successen gunnen. Daarom een dikke proficiat aan het adres van mijn collega’s in Maastricht met het behalen van deze subsidie voor verder onderzoek op evenwichtsklachten.

Audiologie en kunst

Het magazine voor alle hoorprofessionals; Audiology Infos. Een magazine voor heel Nederland en België. Hoe mooi om aan de collega’s en vakgenoten te laten zien dat vanuit de kennis in de audiologie en de passie in kunst, nieuwe inzichten gevonden worden.

Lees hier het hele artikel.

Delen mag!;)

 

Vrijheid van meningsuiting 2.0

Vandaag de eerste congresdag NVKF. Nederlandse Vereniging Klinisch Fysici. Heel veel geleerd over techniek en de audiologie. Het thema “Daar zit muziek in” is ons natuurlijk als klinisch fysicus – audioloog op het lijf geschreven.

In de plenaire sessies ging het óók over cybersecurity en de blockchain-technologie.

Hoe apart dan als de dag wordt afgesloten met avondspreker humorspecialist, Michiel Peerenboom, die enkel met data van klinisch fysici gevonden op internet, bijna de gehele avond vult met de ene goeie grap na de andere. Voorzitter Lieke Poot steelt hierbij met haar tweets op een positieve manier de show.

Peerenboom maakt fake news zo fake dat het bijna echt is. Of was het toch echt?! Authentieke digitale informatie over ons, de fysici, de persoon, over ons vak klinische fysica op het web. Ik zie ook tweets en foto’s van collega’s én van mezelf voorbijkomen. Tweets die ik zelf niet meer wist dat ik ze ooit geschreven had.

“Gesproken woorden vergaan, geschreven woorden blijven bestaan”. Een spreuk van mijn pa die lang geleden een drukkerij had, nu krijgt die spreuk wel een geheel andere betekenis. Ze blijven inderdaad bestaan, die woorden die niet vergaan en erger nog, je kunt er dus altijd weer op aangesproken worden ook al is dat moment, die context waarin je het schreef allang voorbij.

Met al dit vandaag gezien, gehoord, besproken is mij één ding duidelijk geworden. De woorden van Minister Kaag op 30 september jongstleden in Amsterdam bij de Abel Herzberglezing 2018: “Wees niet stil, wij zijn met velen”, haar roep om een tegengeluid te durven geven, begrijp ik nu nog beter.

We gaan een tijd tegemoet waar je als persoon, als mens, heel kwetsbaar gaat zijn. Elk woord, foto of like op het digitale web staat er voor eeuwig op. En ooit, dan ben jij het vergeten, maar dan is er een cabaretier die er even van uitgaat dat wat er openbaar staat op het world wide web, ook zonder probleem gebruikt kan en mag worden om er grappen mee uit te halen.

Nu nog grappig, maar waar hier nog gelachen wordt kan het geschrevene straks anders worden geïnterpreteerd.

Daarbij komt dat het schijnt dat hackers je makkelijker weten te vinden. Wat je doet, waar je bent. Even een paar klikken en genoeg informatie online te vinden. Onze avatar, de digitale persoon die mijn naam draagt en ik zelf ook nog wel ben, maar in het echt toch heel anders is, krijgt een eigen bestaan.

Wat mij vanavond opvalt bij ook maar één tweet die ik in mijn onschuld toch nóg schreef over die blockchain en de bitcoin en net gepost heb, dat er meteen mensen op reageren zonder een echt profiel. Mensen die een bijnaam hebben die zeker geen normale naam kan zijn. Nee, het is volledig anoniem, zonder een link naar een naam of persoon die te traceren is. Veilig. Makkelijker ook om zo een mening “openbaar” te delen. Te schrijven wat je maar denkt. Niemand die je vindt.

Vrijheid van meningsuiting 2.0? Je mag je mening wel uiten op het moment je vrij bent van je eigen naam?

Welkom in de nieuwe wereld. Of is het de oude wereld? Terug in de tijd. De tijd vóór Napoleon, waar mensen nog geen namen hadden, geen adres. Anoniem. Alles kon, alles mocht. Geen grenzen. Wie deed je wat? Chaos.

“Wees niet stil, wij zijn met velen.”

De stilte doorbreken? Je stem laten horen? Welke stem?

Is die stem nog wel van mij?

Ik ga slapen, morgen vroeg op en mag ik een lezing geven over kunst en tinnitus. Twee werelden waar ik mij zo graag wel in wil verliezen. Waarom?

Het antwoord gaf vandaag een oud-collega, klinisch fysicus, Peter Kraft.

Omdat wij klinisch fysici zijn, natuurkundigen die van van nature van mensen houden. Wellicht heeft hij daar een punt. Want oprecht: Ik houd van mensen, met of zonder een echte naam.

Morgen weer een nieuwe dag.

Vakantie!

Even twee weken tijd voor mezelf en mijn lief. Laatste maanden was het even te veel. Verbouwing thuis, veel te doen op mijn werk; het opzetten van een mooi groot landelijk project vanuit de audiologie, het geven van lezingen, patiëntenzorg die gewoon doorliep. Jij als oplettende lezer van dit blog zal wel al gezien hebben dat er niet geschreven werd de laatste maanden. Maar ik moest even keuzes maken. Dat heb ik wel geleerd in 2011. Grenzen herkennen en daar waar nodig zaken even laten liggen, pas op de plaats maken. De balans houden.

Nu dan weer tijd om de “pen” te pakken en te schrijven, maar nog fijner om ook weer te gaan schilderen, want dat is echt al veel te lang geleden dat ik kon spelen met de kleuren en de acryl op het doek. Komende weken ga ik er tijd voor maken en jullie meenemen in een heel nieuw project. Een enorm tweeluik bestaande uit akoestische panelen. Via mijn werk in de audiologie ben ik bij toeval in contact gekomen met John Claessens van het bedrijf Ahrends en Martijn Flipse van de firma Deblick. Als experiment hebben zij voor mij twee hele grote doeken gemaakt speciaal voor dit experiment, deze grote doeken had ik al een tijd geleden mogen ontvangen om te bekijken of dit ontwerp als akoestisch paneel een mogelijkheid geeft voor een akoestisch kunstwerk.

Het gaat denk ik in mijn lievelingskleur rood zijn met goud en marine blauw om de donkere vlekken te gaan creëeren. Het zal vooral warmte gaan zijn. De warmte die we de afgelopen periode hadden aan zon en vuur, dit gevoel vastleggen op het doek.

Mijn vingers jeuken om er mee aan de slag te gaan.

Het complete werk zal zo’n 2,5 bij 5 meter zijn, zelf heb ik daar geen plek voor, heb jij een plek waar je denkt dat dit kunstwerk mooi tot haar recht kan komen, tip me dan, in de hoop dat dit unieke werk een mooie plek kan gaan verkrijgen.

Wordt vervolgd.

Nieuwe werelden ontdekken

Afgelopen week nam ik deel aan de stafdag Adelante, een hele dag intensief vergaderen met een groot deel van alle medisch specialisten Adelante. Als klinisch fysicus – audioloog, sinds enkele jaren met een AGB-code, lid van LAD (Landelijke vereniging voor Artsen in Dienstverband), daarmee een gelijkgesteld beroep aan de medisch specialist in de zorg en daarmee ook lid van de medische staf Adelante.

Hoe mooi ook, omdat ik van mening ben dat er een nieuwe generatie zorgverleners, maar ook zorgstructuur aan het opkomen is, waarbij wij als klinisch fysici een meerwaarde kunnen geven in die complexiteit van de hedendaagse zorg.

Een revolutie in de zorg is gaande. Sowieso al jaren een trend, het holistisch denken. Niet meer enkel inzoomen op één aspect, maar de patiënt bekijken als mens, niet als een machine waar iets in stuk is en gerepareerd moet worden, nee, ook kijken naar wat het medisch ingrijpen met de mens achter de patiënt doet.

Vaak ook de softe kant in de zorg genoemd. De psycho-sociale kant. En laat dat nu net een van mijn passies zijn.

“De mens op zich is als een kunstwerk” heb ik ooit gezegd. Elke persoon is een uniek exemplaar. Bloemen, bomen, watermoleculen, een appel, een banaan, heel veel in de natuur heeft precies dezelfde vorm en eigenschap, maar elk mens is een individu, één persoon op zich, niemand is hetzelfde. Zelfs een ééneiige tweeling geeft een verschil in karakter, in het zijn. En dat, dat maakt ons mens.

Een bijzondere eigenschap is ook dat wij kunnen nadenken over wat er om ons heen gebeurt. Wij zijn het enige wezen dat kan analyseren, beredeneren, wiskundige berekeningen kan maken om dat wat we in de natuur zien gebeuren in wiskundige, natuurkundige en scheikundige formules weten om te zetten. Met alle kennis die we nu hebben, kunnen we berekenen dat als ik die muur uit de achtergevel breek, met dat dak en die constructie erboven, precies die balk met dat gewicht en die vorm op die plek moet komen om al dat wat erboven zit te dragen en het huis veilig kunnen bewonen. Ik zit er nu midden in, een grote verbouwing thuis. 🙂

Maar dat laat mij tevens zien hoe ver wij als mens zijn in wat er allemaal al kan. Wat wij al allemaal kunnen, grote bewondering om te zien met welk een gemak die aannemer kijkt naar al dat wat in de bouw nu al mogelijk is. Maar ook om te zien welk een techniek we vandaag de dag hebben om dat alles tot in detail te berekenen en toe te passen en te maken. Maar met die bewondering waarmee ik naar de aannemer kijk, met diezelfde verwondering kijk ik nu in de zorg.

Het computertijdperk heeft namelijk al die kennis en vaardigheden in een stroomversnelling gebracht en we zijn ons daar vaak niet van bewust. Maar dat bewustwordingsproces begint er langzaam meer en meer te komen. We gaan van het meten is weten, naar wat doen we dan precies? De achterliggende gedachte van wat wil dit alles nu zeggen? Wat kan ik er mee? Het inzicht. Maar dan vanuit vele invalshoeken tegelijk bekeken. Verschillende disciplines die vanuit hun specialisme gaan samenwerken.

En dat is echt iets nieuws. Voorheen was er de dokter die enkel vanuit zijn eigen professie keek en op het moment dat deze dan vanuit zijn vakgebied niet meer verder kon, kwam de dooddoener: “Ik kan niets meer voor u betekenen” of “Sorry, maar daar moet u mee leren leven”.

Wat dat met een mens dan doet is bijna onmenselijk, de gedachte dat niemand jou meer kan helpen is zo pijnlijk, geeft zo een verlies, dat enkel die woorden je nog slechter laten gaan voelen. Terwijl er nog zo veel mogelijk is. Want ons brein is iets fantastisch.

Op dit moment ik hier deze woorden schrijf flits er in een milliseconde door mijn brein een gedachte die mij laat zien hoe geniaal dat brein is. Alleen hoe dan kan ik die gedachte in woorden hier nu op papier krijgen?

Want dat inzicht is dus het nieuwe tijdperk we ingaan. De wereld waarin die complexiteit waarin we leven, mogelijk wordt om te beschrijven, daarmee te weten hoe het werkt, dan te kunnen voorspellen, te reproduceren en als laatste stap het te kunnen toepassen. Zo zijn we al jaren als mens er mee bezig om de wereld om ons heen te beschrijven. Alleen wij als mens doen dat. Boeken worden er geschreven, video’s en documentaires gemaakt, cursussen gegeven, vakgebieden die daardoor ontstaan, dit alles steeds meer en beter.

En tot nog toe was het gericht op vooral specialisatie. Ieder met zijn eigen blik op het probleem. En daar komt de fysica om de hoek kijken, om dat alles vanuit een soort van helicopterview te bekijken, holistisch, vanaf een afstand, dat alles biedt meer mogelijkheden. Net als het kijken naar een schilderij, dan kun je met je neus bijna op het doek details zien of van een afstand het groter geheel welk een compleet nieuw beeld geeft.

Dat specialisme beperkt ons soms te veel in ons kunnen. Het geeft grenzen aan waardoor die specialist dan moet zeggen “Dit is wat ik kan, meer kan ik niet”, maar kijkend over grenzen heen, kan wel die andere collega nog iets betekenen. Een doorverwijzing doet dan wonderen. En dit is iets waar de medisch specialist zich nu steeds meer bewust van wordt. Van ketenzorg naar netwerkzorg. Ketenzorg waarin nog steeds die eilandjes los van elkaar samen werken. Zonder kennis van wat wie nu precies doet. En datgene we niet weten, daar kunnen we ook geen gebruik van maken. Maar die lacune in denken, die worden we ons nu op vele vlakken steeds meer bewust, zodat we die gaten in het systeem kunnen gaan opvullen. Net als een computernetwerk we zorgpakketten aan elkaar gaan koppelen. Steeds beter van elkaar weten wat ieders specialisme doet.

Dat inzicht had ik in een pitch van drie minuten gegoten. Want als klinisch fysicus – audioloog gespecialiseerd in de psychoakoestiek, met mijn passie voor het complexe van dat brein en dat holistisch denken om alles vanuit een groter perspectief te zien, heeft mij dit alles de mogelijkheid gegeven iets nieuws te ontdekken. De kracht die in ons zit op moment we echt samen gaan werken. Elkaar weten te vinden en er dan samen iets moois van kunnen maken.

Niet voor niets werd ik van de 26 pitches tweede met mijn pitch, een van de collega had dit nieuwe inzicht namelijk al een naam gegeven “positieve gezondheid” en daarmee had ze de eerste prijs terecht verdiend. Een project dat nu binnen Adelante schijnbaar al lopende is. Waarbij over grenzen heen gekeken wordt, in elkaars keuken, synergie, weten van elkaar wat iedereen kan. Van patiënt tot specialist. De moderne specialist en de unieke mens als patiënt.

Vanuit de Federatie Medisch Specialisten ligt er al een plan voor 2025. Rekening houdend met al deze nieuwe inzichten, waarin we als mens steeds meer controle krijgen over dat wat er met ons gebeurt.

Het is zo mooi om dat alles te zien gebeuren. Precies als met een kunstwerk dat langzaam ontstaat en steeds meer vorm krijgt, ook zo zie ik dit nu groeien, een structuur zie ik ontstaan die verbindingen legt en daarmee iets wat voorheen onmogelijk was, mogelijk maakt. Wonderen worden er verricht. Waar we eerst dachten onze grenzen te hebben bereikt, stappen we over grenzen heen en ontdekken we nieuwe werelden.

Als fysicus denk ik dan de essentie van ons bestaan als mens.

Bedankt!

Via LinkedIn vanmorgen deze aanbeveling hieronder mogen ontvangen. Deze wil ik graag met jullie delen.

Dankbaar en vereerd ben ik bij deze bijzondere woorden. Bedankt Sjoerd voor de uitnodiging en de kans die je mij gegeven hebt om deze info met een groter publiek te mogen delen.

Sjoerd Salet

Klinisch psycholoog – Plaatsvervangend P-opleider – bestuurslid MSB at Zuyderland Medisch Centrum

Op 15 juni 2018 een prachtige Studiedag Tinnitus georganiseerd vanuit de Sectie Somatiek van de VGCt.

Ik ken Dyon persoonlijk en heb vanuit mijn werk als klinisch psycholoog binnen Zuyderland MC ook geregeld professioneel met hem te maken. Ik heb hem gevraagd vanuit zijn kennis en expertise op het gebied van tinnitus en zijn kunstenaarschap een inspirerende bijdrage te leveren ter afsluiting van deze dag. Wat heeft hij dat ongelofelijk mooi waargemaakt, met niets dan lovende reacties over zijn enthousiaste en uiterst boeiende presentatie. Als dagvoorzitter had ik de eer hem te introduceren. De woorden die ik daarvoor heb gebruikt, bleken allen een schot in de roos:

“Ik ben zeer verheugd om de spreker te introduceren die een zeer inspirerende lezing in de categorie “Art meets Science” zal geven die als sluitstuk van deze dag mag klinken.

Hij heeft twee grote passies, Tinnitus en Kunst, en zal deze twee op eigenzinnige wijze en vanuit historisch perspectief verbinden.

Heeft u niet altijd al willen weten of Van Gogh ten onrechte als dronkenman werd uitgemaakt en waarom en hoe hij nu eigenlijk echt zijn oor heeft afgesneden? Wat was het gevolg dat Goya werd getergd door complete doofheid en tinnitus? En hoe Beethoven ons heeft willen laten horen hoe tinnitus werkelijk klinkt?

Psychologie en audiologie waren wetenschappen die tegen het einde van de 18e eeuw nog niet eens bestonden. Vandaar dat er in de kunstwerken en muzikale composities eigen interpretaties van de makers zijn terug te vinden, die vanuit de kennis die we nu hebben een ander licht schijnen op tinnitus en gerelateerde klachten. Klachten als onwetendheid, onzekerheid, sociaal isolement, onbegrip vanuit de omgeving en angst voor het onbekende, die een inspiratiebron vormden voor het creëren van meesterwerken.

Hij is ingenieur, klinisch fysicus en audioloog, werkzaam bij Adelante zorggroep en co-auteur van het artikel in The Lancet. Daarnaast is hij een fantastisch professioneel kunstenaar en ook in die hoedanigheid actief op het gebied van de “psychoakoestiek”.

Mag ik een hartelijk applaus voor Dyon Scheijen!”

Niet meer dan terecht kreeg hij vooraf, maar zeker ook na afronding van zijn lezing, een daverend applaus!

Spreker gezocht?

Twee weken geleden stond ik in het Spant! Bussum, het hele theater vol met collega’s uit het land, een boeiende lezing te geven over psychoakoestiek.

Voor mij persoonlijk was dit publieke optreden de laatste trede die ik nog te nemen had in mijn hele traject in het “overwinnen” van mijn spreekangst.

Een traject van vele jaren trainingen, cursussen, oefenen en “het gewoon doen”. Met kleine stappen steeds meer vooruitkomen. Om dan nu daar in het mooie theater in Bussum, het podium te nemen en het publiek een cadeau te geven. Want dat is wat je doet in public speaking. De kennis die je de ander geeft is als een cadeautje dat je weggeeft.

En het is zo leuk om cadeau’s te geven en te zien hoe iemand daar blij van wordt.

Daarom zou ik dit nu vaker willen, het spreken in het openbaar. Storytelling.

Meerdere onderwerpen die ik als thema voor een lezing kan geven:

1. Mijn vak audiologie, met name de psychoakoestiek. Wat doet iemand met geluid? Hoe werkt ons hoorsysteem? Waarom hoort de één Laurel en de ander Yanny? Wat gebeurt er in dat brein? Van het bewegen van het trommelvlies tot aan de auditieve cortex uitgelegd aan de hand van optische illusies, auditieve illusies die vaak nog zo onbekend zijn. Een leerzame lezing over het horen.

2. Mijn carrière als professioneel kunstenaar. Een inspirerend verhaal waarin als rode draad door dat verhaal uiteindelijk de twee beroepen audioloog en beeldend kunstenaar elkaar weten te vinden.

Art meets Science.

Mijn reis naar Californië. Het kunstproject in het museum of the living artist. De plek waar het kunstenaar durven zijn geboren wordt. Het park waarin dat museum te vinden was, Balboa Park. Waar ik zelfs de foto van mij, ooit gemaakt door mijn broer Jean, terugzag in het museum of Science. Ik als fysicus daar op de foto bij een opstelling over DNA te zien, met als boventitel; the doctor of the future.

3. Mijn traject welk ik gegaan ben om mijn spreekangst te overwinnen. Ik kan nu gewoon voor een hele grote zaal staan vol met kritische collega’s en mijn verhaal vertellen, zonder rood te worden, zonder de brok in mijn keel die spreken onmogelijk maakte.

Van een sociale fobie op mijn 18de tot nu professioneel spreker. Die reis, die persoonlijke reis die ik gemaakt heb, wil ik graag delen. Om mensen te inspireren en kracht te geven dat elke angst te overwinnen is. Het niet makkelijk zal zijn, maar wel mogelijk. Dat je daarbij het niet alleen hoeft te doen, maar jij het wel zelf moet doen. Zonder de bergen te beklimmen kun je de toppen niet halen. Zonder gidsen weet je de weg niet te vinden. Maar enkel al de weg die je gaat, die weg kan al heel bijzonder en mooi zijn. Het is niet enkel de moeite waard om het doel te bereiken. Het pad daarnaartoe kan zelfs nog mooier zijn. Dit is een heel persoonlijk verhaal, maar het heeft mij gemaakt wie ik nu ben. Ik had het daarom niet willen missen, zelfs niet die dalen waar ik doorheen moest gaan. Net die dalen hebben mij de lessen gebracht om te leren. Die lessen wil ik heel graag delen om vooral mensen die spreekangst hebben met dit verhaal de weg te wijzen die ze kunnen gaan om ook die berg te beklimmen, misschien via een makkelijker pad dan ik gegaan ben, maar om uiteindelijk wel op dezelfde top met dat prachtig uitzicht aan te komen.

Een inspirerend zeer persoonlijk verhaal.

4. En dan als laatste voorbeeld mijn twee passies; Kunst en tinnitus. Meerdere genieën uit de geschiedenis werden getergd door gehoorverlies en tinnitus. In de kunstwerken en muziekstukken zijn de sporen terug te vinden waar deze meesters mee te maken hadden. Vincent van Gogh die zijn oor afsnijdt. Beethoven die volledig doof werd en zijn eigen symfonieën niet meer kon horen. Munch met De Schreeuw.

De mens alleen al is een kunstwerk op zich.

Het verhaal van deze bijzonder mooie mensen vertelt vanuit de werken die zij maakte, de schilderijen waar je de strijd in ziet, het vechten tegen de tinnitus, het ernstige gehoorverlies. In een symfonie van Beethoven zelfs te horen. Hij wil het zo graag delen met de wereld. De impact die zijn verlies van het gehoor en de tinnitus heeft op zijn werk, zijn leven, zijn zijn. Een aangrijpend verhaal achter al deze kunstenaars.

Dit zijn verhalen die ik graag wil delen, mensen hiermee wil inspireren, anders te laten denken, anders te laten kijken. Naar hoe mooi de mens is. Wij als mensen hebben de mogelijkheid om over zaken na te denken, het met elkaar erover kunnen hebben, elkaar kunnen horen, maar nog beter elkaar verstaan. In al deze lezingen komt een aspect naar voren, waar je ook vandaan komt, welke achtergrond of nationaliteit, geloof, rang of stand je ook hebt, al dit speelt voor iedereen.

De mens op zich is al een kunstwerk.

Spreker gezocht voor een event, congres of college?

In een vrijblijvend gesprek kunnen we samen bekijken wat mogelijkheden zijn en wat er gewenst is qua tijd en inhoud van de lezing.

Voor meer informatie mail me:

info@dyonscheijen.nl