Elk Mens als Kunstwerk: De Kracht van Kunst, Zorg en Gehoor

Onlangs ontving ik via mijn collega Henri Plaggen, lid van de Raad van Bestuur Adelante, een inspirerend artikel over Atty Bax, beeldend kunstenaar, curator en adviseur Kunst, zorg & gezondheid, waarin de werelden van kunst en zorg op een prachtige manier samenkomen. Dit artikel zette me aan het denken over hoe kunst kan bijdragen aan het welzijn van zowel patiënten als zorgverleners.

Kunst biedt een unieke manier om emoties en verhalen te uiten die anders moeilijk onder woorden te brengen zijn. Het werkt als een vorm van communicatie die de kern raakt van wat ons menselijk maakt.

Elk mens is als een kunstwerk, uniek en bijzonder en heeft een verhaal te vertellen. Het vermogen om te horen speelt hierin een cruciale rol. De meeste verhalen worden immers gedeeld door het gesproken woord.

Mensen met gehoorverlies weten hoe moeilijk het is om deel te nemen aan dat wat ons mens maakt: het delen van verhalen.

Het gehoor vormt de brug tussen ons innerlijke leven en de buitenwereld en kunst helpt ons om die brug te versterken.

In mijn werk zie ik dagelijks hoe patiënten kracht en troost vinden in het kijken naar of het maken van kunst. Die kennis en ervaringen deel ik in een lezing die ik geef, getiteld ‘Art meets Science: Tinnitus besproken vanuit een brug tussen kunst en wetenschap’. In deze lezing laat ik ook een schilderij zien dat is gemaakt door een tinnituspatiënte. Met toestemming van haar mag ik dat schilderij delen. Vooral ook om anderen kracht bij te zetten. Dit schilderij verbeeldt haar ervaring met tinnitus en heeft haar geholpen om haar gevoelens en uitdagingen een plek te geven. Dit toont aan hoe kunst kan helpen bij het verwerken van moeilijke ervaringen en het vinden van een nieuwe balans in het leven.

Binnen Adelante hangt ook een indrukwekkend kunstwerk, gemaakt door een voormalige revalidant. Dit werk, donker maar doordrenkt met emotie, vertelt een verhaal van pijn, herstel en uiteindelijk hoop. Het is een krachtig voorbeeld van hoe kunst kan helpen bij het verwerken van trauma en het vinden van een nieuw evenwicht.

Zoals Atty Bax bepleit voor meer samenwerking tussen kunstenaars en zorginstellingen, geloof ik dat er veel potentieel is in deze kruisbestuiving. Kunst kan niet alleen een therapeutisch hulpmiddel zijn, maar ook een manier om zorgverleners te inspireren en hun werk te verrijken.

In mijn werk combineer ik eveneens Acceptance and Commitment Therapy (ACT) met kunst. ACT is een vorm van cognitieve gedragstherapie die zich richt op het accepteren van wat buiten onze controle ligt en het engageren in acties die ons leven betekenisvol maken. De combinatie van ACT, audiologie en kunst biedt patiënten nieuwe manieren om met hun uitdagingen om te gaan en hun leven opnieuw vorm te geven.

Kunst en zorg samenbrengen creëert niet alleen een betere omgeving voor herstel, maar versterkt ook de band tussen zorgverlener en patiënt. Het biedt een unieke mogelijkheid om elkaar op een dieper niveau te begrijpen en te ondersteunen.

Vrijdag is standaard mijn kunst en ACT-dag, het regent vandaag de hele dag en ik kijk ernaar uit even de tijd te nemen, kopje koffie erbij, om nog meer te ontdekken over de kracht van deze combinatie.

Het inspireert me om verder te gaan in mijn werk en nieuwe manieren te vinden om kunst en zorg samen te brengen.

Dank aan iedereen die bijdraagt aan deze inspirerende kruisbestuiving. Laten we blijven samenwerken en ontdekken hoe kunst ons leven en onze zorg kan verrijken.

Ieder mens is als een kunstwerk, uniek en bijzonder, als je maar de tijd neemt het verhaal achter de mens te horen!😊

Laaggeletterdheid: Een Onbekend Probleem met Grote Impact

Laaggeletterdheid, het onvermogen om te lezen en te schrijven, treft 13% van de Nederlandse bevolking en zelfs 17% hier in Zuid-Limburg. Zeventien procent! Onlangs had ik een echtpaar van in de tachtig op mijn spreekuur. Met respect voor hun privacy wil ik dit verhaal hier delen, omdat het mij opnieuw zoveel heeft geleerd.

Mevrouw kwam met ernstige tinnitusklachten (oorsuizen) op m’n speeekuur. Vooraf had haar echtgenoot een brief aan mij persoonlijk geschreven, handgeschreven, waarin hij aangaf dat zijn vrouw analfabeet is en aan mij op voorhand verzocht om dit onderwerp tijdens het gesprek te vermijden.

Uit de brief sprak zoveel liefde en toewijding. Tussen de regels door las ik ook de moeite en het verdriet dat laaggeletterdheid hen al jaren had gekost.

In ons gesprek, terwijl ik uitleg gaf over tinnitus en het limbisch systeem (het deel van ons zenuwstelsel dat emoties, angsten en bezorgdheden reguleert), gebruik ik altijd een eenvoudige metafoor: een glas. Dit glas, ooit geleerd in een Duitse tinnituskliniek als “das Glas der Lebensakzeptanz”, teken ik wekelijks meerdere keren. Het helpt mensen te begrijpen dat tinnitus een symptoom is, een gevolg en niet dé oorzaak.

Het glas vul ik met voorbeelden: fysieke pijn, ziekte, zorgen over gezondheid, werkstress, thuissituatie. Het glas loopt vol, overstroomt en dan komt tinnitus als de druppel die alles te veel maakt. Dit was herkenbaar voor het echtpaar. De man pakte zijn vrouw liefdevol bij de hand, en met tranen in haar ogen en een knik naar mij, erkenden ze samen de ware oorzaak: het niet kunnen lezen en schrijven.

Jarenlang hadden ze geprobeerd dit te leren, maar tevergeefs. De angst en schaamte waren te groot. Bang voor veroordeling en sociale uitsluiting, vooral door negatieve ervaringen uit het verleden. Deze angst leidde zelfs in de gezondheidszorg tot pijnlijke momenten van onbegrip.

Ze barstte in tranen uit en haar man troostte haar liefdevol. De liefde en het geduld tussen hen waren ontroerend om te zien.

Mijn hart brak en ik kon mijn eigen tranen nauwelijks bedwingen. Tot dan was laaggeletterdheid voor mij een onbekend probleem, maar nu besefte ik de enorme impact.

Veel mensen, vooral die geboren rond of na de oorlog, kregen op school niet de nodige aandacht en kansen. Hoogbegaafdheid en dyslexie werden toen niet herkend. Ze slaagden erin om het onderwijssysteem te omzeilen, maar later werd dit een grote last. Kleinkinderen met mobieltjes die willen whatsappen maken het probleem zichtbaar en pijnlijk.

Het taboe en de schaamte rondom laaggeletterdheid zijn groot. Maar het is cruciaal om te begrijpen dat dit niet hun schuld is, maar een gevolg van gemiste kansen. Het vereist respect om dit geheim zo lang te bewaren in een wereld waarin communicatie zo vanzelfsprekend is. Het bespreekbaar maken kan zoveel opluchting en rust brengen.

Als hun kleinkinderen weten dat opa of oma niet kan lezen en schrijven, zullen ze waarschijnlijk vindingrijk en steunend zijn. Het gaat om er voor elkaar zijn, meer dan woorden kunnen beschrijven.

Ik hoop dit echtpaar te helpen met gespecialiseerde diagnostiek en begeleiding voor volwassenen met taal- en spraakproblemen. Helaas is deze hulp momenteel niet beschikbaar door bezuinigingen, maar ik blijf zoeken naar oplossingen.

Bij ons afscheid bedankte de man mij hartelijk en vroeg de vrouw om een knuffel. De dankbaarheid die ze toonden, was met geen woorden te beschrijven. Het inzicht dat ze mij gaven over wat echt belangrijk is in het leven, zal ik nooit vergeten.

Horen is zo veel meer dan enkel de oren!