Jheronimus Bosch – Tuinen der lusten

Mijn lezing “Art meets Science: tinnitus besproken vanuit een brug tussen kunst en wetenschap” begint bij “ De Tuin der Lusten” van Jerhonimus Bosch, die in de 15de eeuw leefde in ‘s-Hertogenbosch, geboren circa 1450, circa want van het begin van zijn leven is maar weinig bekend, zelfs zijn overlijden is niet exact bekend, wel dat Bosch begraven is op 9 augustus 1516.

“De Tuin der Lusten” een prachtig drieluik over het leven, de lusten in het leven en tevens de vergankelijkheid van het leven.

In het linker paneel het begin, Adam en Eva, het paradijs, midden paneel, het leven, de aarde, het feest, rechter paneel, de hel, alle ellende, vergankelijkheid, dood en verderf.

In dit rechter paneel is een oor te zien, twee oren doorboort met een zwaard en een pijl, pijn. Ook Bosch had op het laatst van zijn leven ernstige gehoorproblemen, dat is bekend. Misschien dat daarom niet voor niets de man die dicht bij het tafereel van het oor te vinden is, een zelfportret is? Bosch leefde in de 15de eeuw, zo weinig bekend van zijn eigen leven, vandaar dat we het nooit zullen weten.

Nu was ik bij toeval ook nog bezig met een voorbereiding voor een andere lezing voor AuDidact, een jaarlijks congres voor alle audiciens in Nederland. De titel van de lezing die ik daar ga geven; Psychoakoestiek, hoe gaat iemand om met geluid? De complexiteit van ons brein. Om dit duidelijk te maken maak ik gebruik van optische illusies en zo maak ik een bruggetje naar akoestische illusies, hier een samenvatting van die lezing.

Maar nu kwam ik vandaag bij puur toeval het volgende tegen. M.C. Escher, de kunstenaar die wiskundige figuren en natuurkundige aspecten gebruikte als inspiratie voor zijn kunstwerken. Een kunstenaar met een zeer eigen stijl en die nog nooit een andere kunstenaar had gereproduceerd in zijn werk, behalve één! Jeroen Bosch. En dan precies ook dat deel uit “De Tuinen der Lusten” wat ik er uit hebt gepakt om het oor te laten zien. Maar door dit kunstwerk van Escher zie ik ook echt nu pas de “Boommens” in het kunstwerk van Bosch. Met daarbij het hoofd van de kunstenaar zelf als zelfportret, meerdere kunsthistorici die hierover geschreven hebben. Sterker nog, nu past nog meer mijn hypothese dat het oor met het zwaard en de pijlen een verwijzing zijn naar tinnitus, wel of niet bij Bosch zelf aanwezig.

Hier een link naar het werk van Escher.

Een verklaring die Escher zelf min of meer geeft is dat in deze periode van zijn leven, wonende in Zwitserland, hij en zijn vrouw nogal depressief werden door de witte sneeuw en koude in dat land. Zij waren met het hele gezin verhuisd van Italië naar Zwitserland. Zijn inspiratiebron was weggevallen. De repeterende figuren in Italiaanse potten. Bloempotten en pannen uit de méditerranée waren er niet meer. Nu was het enkel veel wit van de sneeuw.

En jaren daarvoor had Escher een expositie van Bosch gezien, met vooral De Tuinen der Lusten nog in herinnering. Maar waarom dan specifiek dat deel van het doek? Waarom aandacht voor ook dat oor? Bijzonder. Zou Escher ook tinnitus hebben gehad?

Ga ik een andere keer onderzoeken, nu eerst de volgende kunstenaar die ik op mijn lijstje had staan, Fransico de Goya.

Wordt vervolgd.

De wereld verbeteren?

Ik weet niet hoe het jou vergaat, maar de laatste tijd zie ik enkel ellende om mij heen als ik de krant open sla, het nieuws kijk, 1Vandaag of De Wereld Draait Door.

Trump en Kim Jong Oen, ik ga die naam bewust nooit goed schrijven, die twee idioten, die over ruggen van de hele wereldbevolking hun ego’s proberen hoog te houden.

Een genocide in Myanmar die zich onder ogen van diezelfde wereldbevolking voltrekt en er schijnbaar niets mogelijk is om die arme mensen daar te helpen. Nu zelfs op grote schaal sporen vakkundig worden gewist om eventuele onafhankelijke partijen geen enkel bewijs te laten vinden van het schenden van mensenrechten op politiek niveau.

Israël en Palestina waar je op wereldniveau een strijd ziet die zo onmenselijk is en op momenten zo kinderachtig dat je je sterk afvraagt waar gaat dit in vredesnaam nog over. Mensen elektrische stroom ontnemen? Mensen gewoon treiteren alsof het een kleuterschool is om ze letterlijk en figuurlijk uit de tent te lokken.

Elke dag weer komt er wel zo’n bericht via media tot ons.

Terwijl dicht bij huis, familie en vrienden om je heen, iedereen met afschuw reageert op weer een schandaal rond Trump. Dat vrienden die vroeger regelmatig Palestina bezochten, geen enkele strijd zien tussen een Israëliër en een Palestijn. Sterker nog, beide groeperingen kunnen heel goed samenwerken. Als vrienden door het leven gaan en elkaar waar nodig is helpen.

Dicht bij huis is er wel vrede, dicht bij huis houden we ons wel aan alle regels en denken we aan anderen.

Deze week sprak ik met Kim Noach, een jonge journaliste bij De Limburger. Zij was gevraagd het draaiboek te organiseren voor een boekenpresentatie en tevens gastvrouw te zijn voor deze avond. Ook hier weer compassie, medeleven en er voor elkaar willen zijn in die wereld om ons heen. Het respect en interesse zij had in het verhaal van Saskia Boer was hartverwarmend. Saskia Boer, de schrijfster van het boek “Mam hoort weer!”. Het verhaal van een jonge moeder die langzaam doof wordt. De impact op het leven van de moeder, maar ook mensen om haar heen. Ik zag de compassie, het empatisch vermogen bij Kim om zich volledig te verplaatsen in het leven van Saskia. Zij gaf Saskia ook een mooi podium om haar verhaal te vertellen.

Tussen de bedrijven door sprak ik met Kim hierover, de negativiteit in het nieuws en de aandacht in de media voor enkel het slechte in de wereld.

Besmetten we elkaar net niet meer met het negatieve om ons heen, op het moment we blijven focussen op al dat negatieve? Gaan we niet dan ook Trumpiaans denken, omdat die houding, dat denken enkel een gewin lijkt te geven? “Teflon Trump” wordt die gek nu al genoemd. Geen enkele president zou namelijk nog aan de macht zijn, met ook maar een fractie aan schandalen waar Trump steeds mee weg komt. Tja, als de president zich al niet aan regels hoeft te houden, waarom ik dan?

Wat kunnen wij daar aan veranderen? Welke macht hebben wij om invloed te hebben op wat er in de wereld om ons heen gebeurt?Machteloos voel ik me als ik er naar kijk.

Ik vraag me dan toch steeds maar weer af, waar is er een mogelijkheid zodat ik toch hierin iets kan betekenen?

En toen zag ik het, deze week in het gesprek met Kim. De kracht zit hem namelijk enkel en alleen in het blijven focussen op het goede. Het goede voorbeeld blijven geven aan onze kinderen, de volgende generatie. Een inspiratiebron zijn voor anderen. Zelfs met de kleinst mogelijke gebaren.

Door er te zijn voor anderen, enkel met goede bedoelingen elkaar helpen, helpen zonder een tegenverwachting, het hoeft niet op die balans, het is ook fijn om er gewoon voor een ander te zijn, zonder iets terug te verwachten.

Maar het begint heel eenvoudig al met elkaar een goeie dag te wensen als je elkaar tegenkomt. Gewoon even een vriendelijke lach en een hallo, kan al heel veel betekenen.

Gelukkig zie ik dat ook in mijn eigen wereld, dichtbij om me heen steeds meer. Onvoorwaardelijke liefde voor de mensen om je heen. Gewoon vanuit een goed hart, goed doen.

Een inspiratiebron zijn voor iemand anders. Al is dat er maar één, één is er al meer dan géén.

Die goedheid gaat zo in kracht winnen en als voorbeeld zijn, zodat het gedrag van een Trump, een Kim Jong Oen, maar ook het gedrag van al die rotte appels bij een Oxfam Novib, Rode Kruis of welke instantie ook, dat zij die het verprutsen voor al die anderen, geen enkele kans krijgen om er ook maar even aan te denken om slecht te doen. Alles zal in het teken staan om wereldvrede te bereiken, want dat is voor iedereen het hoogste doel.

Enkel een handeling of besluit dat bruggen bouwt en verbindt wordt geaccepteerd. Al het andere dat ook maar iemand in een hokje stopt of een onderscheid maakt in ras, geloof, rang of stand wordt van tafel geveegd. Is not done! Kan gewoon niet meer anno 2018.

Als we laten zien dat samenwerken met verschillende nationaliteiten en religies wel kan, als we zij die hulp nodig hebben vanuit een respectvolle manier kunnen helpen. Er voor iemand kunnen zijn, die ons zelfs op voorhand al niets kan gaan teruggeven. Als we ons verdiepen in iemands andere kijk op het leven, zonder een oordeel te geven. Dan kan die wereld toch echt wel anders zijn.

En het mooie is, dit alles gebeurt elke dag al gewoon om ons heen! Ik zie het bijna voortdurend als ik er op let. Het zit ook al standaard in ons. Wij mensen willen helpen, willen er zijn voor elkaar. We zijn sociaal en willen net samen zijn met elkaar. Lol hebben. Gezellig samen zijn. Een vanzelfsprekendheid. Dat geeft net de jus in het leven en een heel fijn gevoel.

Voor de meeste van ons ook zo vanzelfsprekend dat we het bijna niet meer zien. En ik ben er van overtuigd dat als we met zijn allen weer meer zouden gaan focussen op het goede om ons heen. Dan kan de wereld enkel beter gaan zijn.

Een voormalig minister, laaggeletterdheid en “Mam hoort weer”

Wat een weekje alweer. Een aantal gebeurtenissen die ik graag met jullie wil delen. Maar waar begin ik?

Ab Klink, voormalig minister van VWS, nu raad van bestuur bij een van de grootste zorgverzekeraars in Nederland, VGZ. Hij was bij ons, Adelante, op bezoek, samen met twee van zijn medebestuurders. Dit op verzoek van Jack Thiadens en Yvette van Horn, onze bestuurders bij Adelante. Zij hadden het idee om in een middag door middel van korte presentaties een kijkje te geven in de keuken van Adelante.

Zo werd ik gevraagd om samen met mijn collega Rilana Cima een pitch te geven over ons vakgebied audiologie en de gespecialiseerde tinnituszorg, ons tinnitusprogramma CBT4T.

Een korte samenvatting in 15 minuten! Waar we beide denk ik zo’n vier uur mee zouden kunnen vullen, nu in maximaal 15 minuten. Uitleg over waar komt tinnitus vandaan, oorzaak, gevolg, oplossing, de zorg voor de patiënt, de ontwikkeling van ons gespecialiseerd tinnitusprogramma, de hele weg hier naar toe, het hele traject naar duiding van tinnituszorg, de wetenschap, de onderzoeken en dat allemaal dus in 15 minuten.

Hoe moest ik mij voorbereiden? Wat wil ik vertellen? Wat mijn collega dr. Cima?

Maximaal 5 dia’s kreeg ik, 7 mijn collega.

Jaren werken we al samen aan dit onderwerp. We zitten er helemaal in, in deze complexe materie, op elkaar ingespeeld ook. Mijn 5 dia’s had ik al meteen in mijn hoofd welke dat moesten gaan zijn. Als eerste een mooie foto van het audiologisch centrum, de naam tinnitus en onze beide namen en disciplines/professies. De audioloog en de psycholoog. Bij tinnitus dé belangrijkste basiselementen om een goede behandeling neer te zetten, vanuit de audiologie en psychologie. Daar begon ik dan ook mee. De rest komt dan wel vanzelf.

In gedachte had ik namelijk al mijn hele verhaal klaar. Zonder voorbereiding, meteen in mijn hoofd wat ik ga vertellen. Maar net zoals de beroemde kunstenaar Marc Rothko op de vraag “Hoe lang hij doet over één zo’n schilderij?” Het geniale antwoord gaf: “53 jaar”. En dat op het moment hij ook 53 jaar oud was. En eigenlijk heeft hij daar een punt, die voorbereiding is al jaren geweest. Studie vooraf, de hele opleiding, al die gesprekken met de patiënten op het tinnituspreekuur, de congresbezoeken, de discussies met collega’s. Waardoor al die informatie nu in mijn systeem zit. Tinnitus en audiologie, de uitleg hierover kan ik dromen.

Maar, Ab Klink, de hele raad van bestuur VGZ én Adelante bij elkaar, een belangrijk moment voor Adelante, onze bijdrage, die presentatie zou essentieel zijn om te laten zien wat we allemaal kunnen, hoe belangrijk goede zorg voor tinnituspatienten kan zijn. De druk om dit goed neer te zetten was dus hoog. Daarom, zenuwachtig was ik wel, de zenuwen gierden door mijn keel toen ik de trap omhoog liep naar de Raad van Bestuur Adelante.

Gelukkig, mijn ervaring en kennis die ik heb, zeker nu in de voorbereidingen naar de trainingen die ik geef in spreken in het openbaar, gaven mij genoeg handvatten om rustig te worden. Te letten op mijn ademhaling, houding. Focussen op leuke dingen. Er zelfs van te gaan genieten, dankbaar te zijn om dit te mogen gaan doen, te weten dat ik het kan, want die ervaringen heb ik langzaam maar zeker steeds weer gemaakt. En nu dan weer een trapje hoger.

De trap omhoog, weet je nog vanuit mijn andere blog, de training die ik had, jaren geleden bij de Universiteit van Maastricht, toen nog de RUL, Rijksuniversiteit Limburg. In kleine stappen steeds ervaren dat het kan, dat het mogelijk is. Doen! Doen! Doen! In kleine stappen omhoog op de trap van angsten. Ervaren dat het kan.

En dit zou gewoon ook in dit kader weer een nieuwe ervaring gaan zijn.

De sfeer was heel gemoedelijk, er was genoeg geluid in de omgeving om meteen ook de complexiteit van het auditief systeem en het brein te verklaren. Het ijs was meteen gebroken. Er werd zelfs gelachen en hele goeie vragen gesteld, het werd zelfs een leuk gesprek. Interactie. Daar houd ik van. Audiologie, psychologie en tinnitus stonden op de kaart.

Complimenten na afloop, zowel van Ab Klink persoonlijk, als ook van onze eigen Raad van Bestuur.

Trots dat we zijn.

Hoe mooi het is om dat te kunnen vertellen wat je te vertellen hebt. Wat je graag wil vertellen. Dat gun ik iedereen, de vrijheid en durf om te kunnen spreken, je stem te laten horen.

Daarom, mocht jij er problemen mee hebben, of ken je iemand die het moeilijk heeft om te spreken in het openbaar, informeer dan bij mij, samen met een goeie vriend van mij die coach is, heb ik een training opgezet om te helpen die angst te overwinnen, er mee om te gaan, tips en trucs hoe je de angst kunt temmen en de angst zeker geen belemmering hoeft te zijn. Om later misschien ook een voormalig minister toe te spreken en het geven van een presentatie uiteindelijk een gevoel geeft dat inhoud belangrijker is dan de angst om te falen. Wil je meer weten stuur me een privé bericht.

Dan ook deze week, de mevrouw die ik weken geleden zag op mijn tinnitusspreekuur met het aangrijpende verhaal over haar laaggeletterdheid. Ze kwam bij een collega deze week voor een controle van haar gehoor. Ze hadden al aan de collega’s van het secretariaat gevraagd of ze ook even “de heer Scheijen” konden spreken. Mijn collega’s zouden mij gaan bellen of ik tijd voor ze had, maar ondertussen hadden ze al plaatsgenomen in de wachtkamer en liep ik er bij toeval voorbij. Gelukkig herkende ik meteen hun beide, ik zie zo veel mensen in een week, dat mijn geheugen me heel vaak in de steek laat op het moment ik mensen zou moeten herkennen, maar gelukkig, dit verhaal had zo veel indruk op mij gemaakt, hoe kon ik deze mensen ooit vergeten. Ik liep meteen op hun af, niet wetende dat ze mij heel graag even zouden willen spreken. Ik hun dus ook!

Want ik had mijn blog over onze ontmoeting en zeer persoonlijke gesprek we hadden, per mail aan hun doorgestuurd. Ik was wel ontzettend benieuwd hoe zij het gevonden hadden. Vooral was ik benieuwd of het hun goed had gedaan. Ik was bang dat mevrouw zich er onprettig bij was gaan voelen, omdat ze het verhaal sowieso niet graag wilde delen met anderen. Ondanks de goedkeuring die ik van beide al had, was ik toch bezorgd dat zij zich er ongemakkelijk bij waren gaan voelen. Was dat het geval geweest, dan had ik er alles aan gedaan om het aan te passen, desnoods het verhaal te verwijderen.

Maar gelukkig, het tegendeel was waar, zij kwamen mij zo even tussendoor vertellen hoe dankbaar zij waren.

Om hun niet in de verlegenheid te brengen en het verhaal in de wachtkamer met andere mensen er bij te moeten brengen, nam ik beide mee naar mijn spreekkamer. Beide met tranen in de ogen. Een ferme handdruk.

Ze wilden mij hartelijk danken. Mevrouw vertelde dat haar man de hele blog had voorgelezen en zij dolgelukkig was. De woorden die ik gekozen had, het respect voor hun privacy, maar vooral het luisterend oor ik hun gegeven had, had haar diep geraakt.

Het gesprek we hadden heeft heel veel gebracht, ze vindt het al makkelijker om met familie erover te praten, met kleine stapjes komen ze verder. Het gesprek heeft rust gegeven, minder angst om te falen.

Hoe fijn is dat. Ik blij.

Verder deze week, binnenkort mag ik als specialist spreken op een boekpresentatie. Ik ben gevraagd om als audioloog een introductie te geven bij de boekpresentatie van “Mam hoort weer”. Een aangrijpend verhaal van schrijfster Saskia Boer. Haar debuut over de impact die een ernstig gehoorverlies heeft op het leven. Het is een verhaal over een moeder die langzaam doof wordt, de normaalhorende puberdochter die daar niets van begrijpt. Onbegrip, maar omdat het vanuit zowel moeder als dochterperspectief geschreven is, krijgt de lezer toch wel begrip voor ook de dochter. Velen zullen zich in de dochter herkennen, maar daarmee ook bewust worden wat het betekent voor iemand die doof is.

Saskia gebruikt nu zelf een cochleair implantaat en het verhaal is vanuit haar eigen ervaringen en perspectief geschreven. Dat maakt het boek ook zo puur.

Volgende maand is de boekpresentatie bij Schunck* in Heerlen. Ik mag dan een introductie geven. Hoe werkt het gehoor, wat als dat niet meer werkt, hoe is dat en dan, een cochlear implantaat. Een bionisch oor. Van hoortoestel naar cochleair implantaat en zo maak ik de brug naar de schrijfster en naar het boek.

Ik heb het boek al mogen lezen. Dit gaat een heel groot succes zijn. Het is zo leuk geschreven en het is af en toe echt aangrijpend, omdat het verhaal zo herkenbaar is, als je bedenkt wat er gebeurt als je niet meer hoort.

In mijn werk als audioloog zie ik veel mensen die tegen dit onbegrip aanlopen. Op hun werk, collega’s die hun niet begrijpen, zelfs familie of partners die zich niet kunnen voorstellen wat het is om minder of niet te horen.

Daarom, goed dat dit boek er straks is. Ik heb de redactie van L1 avondgasten en de redactie van De wereld draait door al geschreven. In de hoop dat ze deze debutant zullen uitnodigen, zodat zij haar verhaal kan vertellen. Verbaasd was Saskia wel, dat ik dit voor haar wilde doen. Met haar goedkeuring heb ik meteen beide redacties een mail gestuurd.

Dit is een verhaal wat de wereld mag horen. Ik weet vrijwel zeker dat de helft van alle kijkers hier problemen mee heeft. Slechthorendheid is een onderkend probleem. En daar mag best meer OOR voor komen.

Kom ik zeker nog op terug, ik laat van me horen.

Wil je op de hoogte blijven?

Meld je dan aan op deze blog.

Kerstgedachte

Het jaar gaat langzaam ten einde, de langste nacht hebben we net gehad en het zijn de laatste dagen voor Kerst. De meeste cadeautjes moeten nog worden gekocht, van alles nog worden gedaan, de tijd vliegt voorbij. Kon je die klok maar even stil zetten.

Tijd.

Tijd is een bijzonder iets. Je kunt tijd meten door met een horloge de tijd in de gaten te houden. Maar we kennen het allemaal, op het moment je op een belangrijke uitslag van een examen of iets belangrijks aan het wachten bent, kan de tijd niet snel genoeg gaan en duren minuten uren en uren zelfs maanden. En op het moment dat je een bijzondere gebeurtenis beleeft is het in een oogblink weer voorbij. Dus die horloges en klokken zijn enkel nodig om te plannen. Afspraken te maken. Zo laat, op die dag, op dat uur. Maar de tijd ermee vangen kun je niet.

De echte tijd komt vanuit het hart. Als je bewust van het moment kunt genieten, er echt even bij stil staat, dan zul je merken dat tijd dan geen rol meer speelt. Het zelfs lijkt dat er een zee van tijd is, want tijd bestaat niet meer, het is enkel het nu. Dat moment. Later komt later. Wat geweest is, is geweest.

Bewust het moment ervaren en luisteren naar je hart, naar de omgeving waar je bent, goed kijken naar alles om je heen, ruiken, horen. Het voelen van je eigen lichaam. Even tot jezelf komen. Op de plaats. Rust.

Is dat niet wat we allemaal zouden willen?

Gewoon jezelf zijn, in het hier en nu. Niet te veel nadenken over later. Nee, nu!

Nu is het moment om te leven. Nu is het de kans om er voor te gaan. Nu is nu!

Dus het maakt niet uit om die uren te tellen en straks die laatste 10 seconden bewust te tellen. Tien, negen, acht, zeven, zes, vijf, vier, drie, twee, één, een gelukkig nieuw jaar.

Elke seconde bewust zijn van vooral alles wat jou lief is, de fijne mensen om je heen, het dak boven je hoofd, de warmte om je heen, hier bewuster van zijn, dat pas geeft een gelukkig nieuw jaar.

In de hectiek van de dag verliezen we vaak onszelf, maar net door regelmatig even er bij stil te staan, letterlijk en figuurlijk stil te staan, daardoor zullen we meer en meer onszelf gaan vinden.

Ik wens ieder hele fijne bijzondere momenten, met vooral de mensen om je heen die je lief zijn. Geniet van al dat moois je gegeven is.

Om van daaruit een waanzinnig mooi nieuw jaar tegemoet te gaan zien.

Een gelukkig nieuw jaar!

Laaggeletterdheid anno 2018

Laaggeletterdheid. Het niet kunnen lezen en schrijven. 13% van de Nederlandse bevolking, 17% hier in Zuid Limburg. Zeventien procent!

Bij toeval had ik een aantal weken geleden een echtpaar op mijn spreekuur. Beide net de tachtig gepasseerd. Ik heb er even goed over moeten nadenken hoe ik dit gesprek hier publiek kon gaan beschrijven met alle respect voor deze bijzonder lieve mensen. Rekening houdend met hun privacy.

Een heel fijn gesprek dat ik hier graag wil delen, omdat ik er weer zo veel van geleerd heb.

Mevrouw komt op mijn spreekuur met ernstige tinnitusklachten (oorsuizen). Vooraf aan dit gesprek heeft de echtgenoot al een hele nette brief geschreven, waarin hij aangeeft dat zijn vrouw analfabeet is en het daar heel moeilijk mee heeft en of we in het gesprek het hier dan ook niet over willen hebben. Vanuit de brief spreekt al zo veel liefde voor zijn vrouw. Tussen de regels door lees ik ook hoeveel moeite de laaggeletterdheid al jaren heeft gekost.

Met respect voor dit verzoek ben ik dan ook in het gesprek in eerste instantie hier niet op in gegaan. Maar gedurende mijn uitleg over tinnitus komt er één belangrijk aspect aan de orde en dat is het limbisch systeem. Hét deel van ons zenuwsysteem waarin emoties, angsten, bezorgdheden en irritaties naar voren komen. Om dit complexe systeem inzichtelijk en begrijpbaar te maken in een Jip en Janneke taal, teken ik altijd een glas. Gewoon een eenvoudig glas. Ooit geleerd in een Duitse tinnituskliniek, vandaar das Glas der Lebensakzeptanz.

Ik teken dit glas elke week zo’n 6 tot 8 keer, zo’n 45 weken per jaar, en dat al ongeveer 16 jaar lang, dus in totaal al meer dan 4000 keer. Het glas op de foto. Dat verhaal zit er dus standaard in.

Elke keer is dit glas hét moment waarop voor veel mensen één belangrijk deel van het verhaal duidelijk wordt; dat tinnitus een symptoom is, een gevolg is en niet de bron. Dat er dus iets onder ligt.

Ik gebruik steeds dezelfde voorbeelden die het glas vullen:

Het lichaam. Iemand kan pijn hebben in het lichaam, ziek zijn, bezorgt zijn over de gezondheid van het lichaam, moe zijn, lichamelijk of geestelijk.

Het werk. Een hele leuke baan kan een hele uitdaging zijn en fijn, maar kan toch veel energie vragen. Zelfs het hebben van géén baan kan veel stress geven. Het met-pensioen-zijn en oppasoma of oppasopa zijn, om de kinderen te helpen, kan ook veel energie kosten en kopzorgen geven.

Zo ook de thuissituatie, de familie, ik geef allemaal voorbeelden en het glas loopt langzaam vol. Het loopt te vol, het loopt over en dat is het moment waarop alles te veel wordt. Dan komt de tinnitus ook nog om de hoek kijken, dé druppel die het glas helemaal laat overlopen. Herkenbaar voor zo veel mensen.

De trigger, het moment mensen vaak nog heel goed kunnen herinneren. “Toen die avond, dat was net te veel, toen ontstond mijn tinnituslast”.

Dit verhaal is ook zo herkenbaar voor deze twee lieve mensen tegenover mij. De man pakt zijn vrouw bij haar hand vast, zij al met tranen in haar ogen. En hij bevestigend knikkend naar haar en toen naar mij. En zei, dat het nu wel duidelijk was waar echt het probleem ligt: Het niet kunnen lezen en schrijven.

Het was oké om het er even over te gaan hebben.

Jaren hadden ze al van alles geprobeerd om het te leren, maar het lukte steeds niet. Te veel stress. Bang vooral dat mensen om haar heen heel boos zouden worden, omdat ze er nooit over gesproken heeft.

Terwijl het probleem voor haar net zó belangrijk is en zij er nooit over heeft durven te spreken. Ook bang dat dorpsgenoten het te weten komen en haar voor dom gaan uitmaken. Bang dat ze buitengesloten wordt. In een sociaal isolement raakt. En deze angst wordt gevoed door negatieve ervaringen die er in het verleden zijn geweest. Zelfs een keer in de gezondheidszorg dat iemand vanuit de verpleging verbaasd reageert met geen enkele emotie van begrip; “Kunt u niet lezen en schrijven?!”.

Ze barste in tranen uit. Ze werd liefkozend getroost door haar man. Zo mooi om die liefde te zien. Boven de tachtig en dan zo fijn om te zien hoe ze met elkaar omgaan. Zo veel begrip, respect en geduld naar elkaar toe. Zo bijzonder om hier getuige van te mogen zijn.

Mijn hart brak en ook ik kan m’n tranen amper nog bedwingen, omdat het mij diep raakt. Tot dan was laaggeletterdheid voor mij altijd een onbekend probleem geweest, maar nu pas besefte ik de impact die laaggeletterdheid op iemands leven kan hebben.

Een nog zo onbekend probleem, waarbij ik er van overtuigd ben dat een hele generatie met deze angst anno 2018 nog steeds rondloopt. Mensen zelfs die we kennen, we vaker zien, maar waar we het niet van weten.

Vooral de generatie geboren in of net zo na de oorlog, 1940 en later, waarin wel school was, maar de kinderen die toen eigenlijk extra aandacht in de klas nodig hadden die niet kregen. Kinderen die toen zelf zo druk waren en snel afgeleid en daarom achteraan in de klas werden gezet. Hoogbegaafdheid bestond toen nog niet, dyslexie was een woord waar niemand ooit van had gehoord. Al met al een tijd waarin met enige slimheid ook het onderwijssysteem gepasseerd kon worden om maar niet te hoeven leren lezen en schrijven. Voor dat moment natuurlijk even heel fijn, want het probleem werd zo ontlopen. Na schooltijd een leefwereld om niet te hoeven lezen of schrijven, een job waarin vooral hard werken succes brengt en lezen en schrijven niet nodig zijn of met kleine trucjes te verbloemen. Later een partner die alle lees en schrijfaktiviteten kon overnemen om zo samen oud te worden.

Maar er dan nu kleinkinderen komen met mobieltjes en die met opa of oma willen whatsappen. Allerlei smoesjes worden bedacht om er steeds onderuit te komen, maar de angst en schaamte elk jaar net groter wordt. Want stel de echtgenoot die steeds tot steun is geweest valt weg en alle administratie komt op die ene persoon terecht?

En zo zijn er heel veel in onze omgeving die elke dag proberen om dit taboe te vermijden. Het uit de weg gaan, het slim kunnen verbergen. Bang voor wat er allemaal gebeuren kan. En niet alleen ouderen ook jongeren die heel slim zijn om het te verbloemen en de angst het er over te hebben steeds groter wordt.

Ik weet nog niet hoe, maar we zouden een ding duidelijk moeten kunnen maken, schaamte of angst is niet nodig. Laten zien dat het vooral anders kan gaan, dan wat zij in gedachte hebben, dat laaggeletterdheid niet iets is wat op hun persoonlijke kennis en kunde is terug te voeren, maar een gevolg is van kansen die zij waarschijnlijk niet hebben of hebben gehad. Dat het net een groot respect verdiend om in deze tijd, waarin communicatie een van zo’n vanzelfsprekendheid is, om dan dit op zo’n onzichtbare manier geheim te kunnen houden. Dat we het volkomen begrijpen dat het zo moeilijk is om er voor uit te durven komen, maar het bespreekbaar maken met vooral de mensen die hun lief zijn, zo veel opluchting kan geven en rust. Dat leren lezen niet meer een doel hoeft te zijn en andere oplossingen in deze moderne tijd mogelijk zijn.

Ik geef ze terug dat op het moment dat hun kleinkinderen weten dat opa of oma niet kan lezen en schrijven, de kinderen zich ten eerste zelf bewust worden hoe zoiets vanzelfsprekend als kunnen lezen en schrijven, niet zo vanzelfsprekend is. Maar nog belangrijker dat net die kleinkinderen vaak zo vindingrijk zijn dat opa of oma steun en respect krijgen die met geen woorden te beschrijven zal zijn.

Dat woorden woorden zijn, maar er voor elkaar kunnen zijn een van veel grotere waarde is, dan al die jaren vol angst en schaamte die er helemaal niet hoeft te zijn.

Sterker nog die angst laat enkel zien hoe belangrijk dit voor ze is. Hoe groter vaak de angst is des te meer waarde datgene waar men bang voor is is.

Ik ga dit echtpaar nog zien, ik hoop vurig dat ik hun mee mag gaan nemen in de kans die wij ze kunnen bieden vanuit ons centrum. Collega’s van taal, welke jaren onderzoeken en begeleiding hebben gegeven aan kinderen met taal- en spraakproblemen, dyslexie, lees- en schrijfmoeilijkheden kwamen erachter dat ook bij veel ouders herkenning werd uitgesproken en vragen ontstonden of er voor volwassenen ook hulp mogelijk was.

Sinds twee jaar kan nu ook bij onze collega’s van taal gespecialiseerde diagnostiek voor volwassenen plaatsvinden. Ik hoop dat daarmee een start gemaakt kan worden om in ieder geval dit probleem bespreekbaar te maken en er samen met geliefden en familie een oplossing gevonden kan worden.

Meer informatie hierover?

(Nu ik dit teruglees 2022 is dit hele product bij de collega’s taal niet meer. Geld. Zucht. Maar wie weet, nieuwe mensen nieuwe kansen, dus mocht er toch interesse zijn, stuur me een bericht en ik kijk of ik collega’s van toen nog kan bereiken.)

Via een persoonlijk bericht kan ik dat uiteraard toesturen.

En dit bijzondere koppel ik mocht ontmoeten, de heer drukte mijn hand stevig vast en bedankte mij van harte. En mevrouw vroeg of ze mij een dikke knuffel mocht geven. Zo dankbaar voor dit bijzonder mooie gesprek.

Ik dankte beide voor alles wat zij mij gegeven hadden. Het inzicht wat er echt toe doet in dit leven, er voor iemand kunnen zijn. En de vanzelfsprekendheid die wij hebben bij het lezen en schrijven, die voor velen niet zo vanzelfsprekend is.

De dankbaarheid die zij mij kenbaar maakte, de ferme handdruk, die stevige knuffel, met geen pen te beschrijven. Waar geen woorden voor nodig zijn!

Info over dyslexie programma voor volwassenen

NOS bericht over rapport CBS

Vandaag (18 december 2017) akkoord gekregen om dit bericht te mogen publiceren. Beiden waren blij verrast dat ik überhaupt de moeite genomen heb om dit verhaal op te schrijven en te willen delen in de hoop anderen te helpen.

RTL late night

Gisteren aandacht voor tinnitus en hyperacusis bij RTL Late Night.

Mevrouw Joan van Baerle bespreekt wat haar er toe bracht een boek te schrijven over haar dochter, Gaby Olthuis, de jonge vrouw die in 2014 euthanasie verkreeg omwille van haar tinnitus en hyperacusis.

Een mooi gesprek aan tafel bij RTL late night, alles komt er voorbij.

Gelukkig óók, dat er nieuwe tinnitusbehandelingen zijn die je leren om met de klachten beter om te gaan en dat er dus genoeg mensen zijn die in de gezondheidszorg een oplossing voor de tinnitusklachten kunnen vinden en goed geholpen worden. Tevens is er aandacht voor preventie, god zij dank, het convenant van de overheid in de muziekindustrie. Daar is wel nog een hele weg te gaan.

Humberto Tan die nu weet hoe hij het woord hyperacusis moet uitspreken en in één zin gevoeligheid voor geluid noemt, fijn.

Wibi Soerjadi aangeeft hoe belangrijk onze oren zijn en we er dus zuinig op moeten zijn. Wibi ook nog zijn eigen ervaring met de sudden deafness beschrijft, de periode van het niet kunnen horen en het moment dat hij weer die ene piano toon kan horen als een van zijn mooiste momenten heeft ervaren.

We staan er te weinig bij stil, hoe groot de impact is als er iets mis gaat met je oren. Pas als het minder wordt gaan mensen er bewuster mee om. Vandaar dat preventie van groot belang is. Echter te veel beschermen en het vermijden van geluiden maakt het oorsysteem net weer gevoeliger, dus te veel is ook niet goed. Een goede balans vinden. Goeie voorlichting op gebied van het gehoor is het halve werk. Vandaar mijn bijdrage op basis en middelbare scholen vanuit het PrevENT project.

Wat een mooi vak, de wetenschap van het horen, de audiologie.

Aflevering RTL late night

Succes vermenigvuldigt zich door het te delen

Even een tijdje weggeweest, weg van social media, maar zeker niet stilgestaan.

Op het gebied van mijn kunstenaarschap en ondernemerschap grote stappen gemaakt. Het advies welk ik ooit heb mogen ontvangen van de gebroeders Marx, Frank en John, van galerie Marx&Marx heb ik mij ter harte genomen.

Drie belangrijke tips die zij mij gaven om succesvol te zijn in de wereld van de kunst:

1. Doorzettingsvermogen, een lange adem hebben. Ondanks tegenslagen toch doorgaan, niet opgeven en blijven geloven in je eigen talent.

2. Kwaliteit leveren, de klant is koning. Werken met de beste materialen, ook al kost dat wat geld. Goeie mensen om je heen verzamelen die ook kwaliteit leveren. Niet enkel om het product waardevoller te maken, maar ook om qua gevoel de intrinsieke waarde van een product te verhogen.

3. Zichtbaar zijn. En net deze laatste heb ik vooral de afgelopen periode eens zeer serieus genomen. Goed gaan nadenken hoe ik met mijn grote kunstwerken zichtbaarder zou kunnen zijn.

Exposities gaan houden? Deelnemen aan kunstbeurzen? Plekken zoeken om mijn kunstwerken aan een groter publiek te laten zien? Al dat ben ik al jaren mee bezig geweest, zichtbaar was ik wel, maar het kostte ook zo veel tijd, moeite en geld. Busje huren om die grote doeken te vervoeren en op de expositieplek te krijgen. Genoeg grote werken maken om überhaupt te kunnen laten zien. Tientallen heb ik er nu gemaakt. Maar de kunst van het ondernemen is ook om een verdienmodel te bedenken. Kosten en baten goed af te wegen. Er zal zeker in het begin van het ondernemen bewust nagedacht moeten worden over geld. Hét middel om vooruit te komen. Zonder geld kan tip 1, 2 en 3 niet gebeuren. Geen kwaliteit zonder er voor te betalen. Voor niks gaat de zon op.

Dus ik moest gaan nadenken over hoe kan ik zichtbaarder worden zonder er nu eerst weer heel veel tijd, moeite en geld in te steken?

Advertenties? Reclame?

Waarom betalen voor een advertentie als ik een goed verhaal te vertellen heb?

En het verhaal om te vertellen, dat is er wel: Twee beroepen die tot nog toe ver van elkaar af stonden vinden elkaar. De kunstenaar en de audioloog.

Afgelopen zomervakantie, komkommertijd, zelf de tijd om een pas op de plaats te maken en ik dacht, laat ik gewoon eens een aantal redacties dit verhaal gaan toesturen en kijken of er interesse is.

Een opzetje gemaakt voor een persbericht, de stoute schoenen aangetrokken, een aantal media uitgezocht waarvan ik dacht, daar zit een publiek waar mijn verhaal bij past en “send”!

Binnen één dag had ik bericht op alle toegezonden berichten, De Limburger, de stichting Hoormij, Earline, ze wilden er allemaal meer van weten. Afspraken gemaakt, interviews gegeven, foto’s gemaakt. Het ging snel.

Nu, de maand waar alles online komt en gepubliceerd wordt. Als een olievlek gaat zich dit langzaam uitkristalliseren. Vragen stromen binnen. Potentiële opdrachtgevers melden zich. Het balletje begint langzaam te rollen. Lang, heel lang duw ik dat balletje al een helling omhoog. Trouwens, niet één balletje, meerdere. Er zijn ook vele balletjes die weer naar beneden zijn gerold. Die balletjes ziet niemand. De vele pogingen om verder te komen. En die dan toch mislukken. Maar is het echt mislukken? Nu achteraf denk ik, die stappen zijn nodig geweest om te groeien. Net als met leren lopen. Net het vallen is om te leren hoe het niet moet. Is het niet zo dat van een proefwerk je net het meeste leert van wat je fout hebt gedaan?

En dat wat goed gaat moet je vieren.

Clichés, maar O zo waar!

Vandaar dat ik dacht, ik schrijf er een blog over. Want succes vermenigvuldigt zich door het te delen.

Delen wil ik dit graag met de mensen die deze successen mogelijk hebben gemaakt:

De journalist van De Limburger, Adri Gorissen. In de week dat ik de mail naar de redactie schreef, hadden wij contact en meteen al een gesprek gepland. Bij mij thuis. Onder genot van een kopje koffie een interview gehad. Oprechte interesse in het probleem van de akoestiek in de huidige moderne architectuur. Herkenbaarheid van waaruit het zo makkelijk was een heel leuk gesprek te hebben.

Loraine Bodewes, de fotografe die bij Adelante de mooie foto’s maakte, al zittend voor mijn kunstwerk. Loraine had oog voor compositie en details. De foto die nu al in de krant, in het tijdschrift, in het jaarverslag, overal is gebruikt. Ook hier weer een oprechte passie voor het vak, het leveren van kwaliteit.

Kwaliteit en oog voor detail had ook Serge Technau. Al lang geleden met hem foto’s gemaakt voor een advertentie in Chapeau magazine. Maar die foto’s mag ik ook gebruiken voor andere doeleinden. Zo nu ook in deze interviews. Uiteraard met bronvermelding.

Hoormij magazine, Isabel Timmers, freelance tekstschrijver. Samen met haar op een zonnige dag een lunchafspraak gehad. Vooraf eerst gaan kijken naar mijn expositie die toevallig liep bij Victor4art in Heerlen. Rob en Mariëtte Wijnands die mij daar de mogelijkheid toe geboden hadden. En om Isabel Timmers mijn werk te laten zien, was dit de ultieme gelegenheid een privé rondleiding te geven in mijn eerste grote solo-expositie. Aansluitend gaan lunchen bij Brasserie Mijn Streek. On top of the roof van het Glaspaleis hartje Heerlen. Als je een keer lux wil lunchen, betaalbaar en op een leuke plek. Dan moet je daar gaan lunchen. De view die je hebt, geeft een gevoel alsof je in centrum Amsterdam zit. Het uitzicht is fantastisch. Wat kan Heerlen dan mooi zijn. En het eten bij Mijn Streek is top!

De zon scheen die dag en het was er rustig. Bij toeval zat er ook een gezelschap te eten, waarvan de vrouw een tinnituspatiente is die bij mijn tinnitusteam lange tijd onder behandeling is geweest. En die heel tevreden was, en mij en het team daarvoor nog bedankte. Hoe mooi kan het zijn.

Anneke Pastoor, adjunct hoofdredacteur/eindredacteur bij Earline, met haar had ik een ontzettend fijn gesprek aan de telefoon. Kort en krachtig. Wat genoeg was om een eerste artikel vorm te geven voor in de Earline van komende maand. De deadline om er hier nog in te komen hebben we gehaald. Zij de tekst, ik de foto’s. 15 minuten denk ik, hebben we nodig gehad. Enthousiast gesprek, met vooruitzicht op meer. Want voor Earline zou het leuk zijn om het hele project van mijn kunst en de akoestische panelen te gaan volgen.

In oktober staat er namelijk een afspraak met docenten en studenten van de hogeschool VIVES Brugge. Met grote waarschijnlijkheid mag ik voor de faculteit audiologie/logopedie een groot kunstwerk gaan maken, waarmee we en een wand met kunst gaan “versieren”, maar nog leuker, een afstudeerproject voor een van de studenten gaan creëren om te meten wat er nu met de akoestiek gebeurd als we deze akoestische Kunst toepassen. Art meets Science.

Wordt vervolgd!

Abonneer je op dit blog als je op de hoogte wilt blijven. Hier neem ik je mee op mijn reis als kunstenaar, audioloog en ondernemer.

Die Kunst der kleine Schritten.

Waarbij het de laatste weken wel hele grote stappen zijn!

Artikel in De Limburger

Artikel in EarLine (pagina 24-25-26)

Artikel in Hoormij magazine

Tijn heeft het voor elkaar.

Op NRC.nl las ik het volgende artikel:

https://www.nrc.nl/nieuws/2017/07/07/lieve-tijn-11735589-a1565950

Een artikel geschreven door Youp van ’t Hek zonder ook maar één keer een vloek. Een Youp van ’t Hek die nu pas door die kleine Tijn is gaan inzien waar het echt om draait in het leven. Een Youp van ’t Hek die zich nu zo tegen het einde van zijn eigen leven afvraagt: Wie is toch die God? 

Waarom moeten we eerst met de neus op feiten worden gedrukt, voordat we inzien wat er echt toe doet in dit leven?!

Hoeveel signalen hebben wij mensen nodig om in te zien dat er een goddelijke kracht bestaat, ook in onszelf? Het is alleen de keuze in onszelf om deze kracht tot uiting te laten komen.

Is het niet een wonder dat Tijn zo veel heeft kunnen betekenen voor anderen?

Hadden wij als mens niet iets kunnen betekenen voor Tijn? 

Een hersenstamtumor is nu nog zo complex dat wij als mens anno 2017 niet weten hoe het op te lossen is. 100 jaar geleden waren het tuberculose, pokken, mazelen, waar mensen op vroege leeftijd aan overleden. Toen in die tijd voelde mensen zich ook machteloos als er een kind, maar zelfs ook een volwassene de mazelen had.

Door wetenschappelijk onderzoek en heel veel onderzoekswerk zijn deze (kinder)ziektes voor ons in de westerse wereld vandaag de dag geen enkele bedreiging meer. Zo’n hersenstamtumor dus nog wel.

Als we ons nu eens met z’n allen gingen richten op wat er echt toe doet in dit leven?! 

Geen muren bouwen of lak hebben aan wetenschap! Geen Trumpiaans denken.

Maar kleur geven aan het leven dat ons gegeven is. Een klein gebaar van steun welk voor een ander groots mag zijn. Er überhaupt voor elkaar kunnen zijn.

Zodat een kind, heel lang gewoon een zorgeloos en blij kind kan zijn.

*********

Maar ook voor een volwassene kunnen wij iets betekenen.

Bij toeval ook de afgelopen week een bericht gekregen van vrienden die ik ken uit San Diego. Geraakt door dit bericht mijn reactie op FB hieronder.

De tekst spreekt voor zich:

When I was in San Diego I met one of the kindliest persons I have ever met in my life! Kerstin Robers.

Tell you why in a minute.

But now her husband, Marc, had a stroke, Marc has to recover, has to get a lot of rehabilitation. And then now one can see the inhuman healthcare system of the USA, there is no money from out of an insurance company to help Marc out. And with this Trump, it is getting worse and worse.

Now Kerstin herself had to start a charity fund to collect money for the healthcare recovery of Marc.

I can tell you, from out of a persective of the Netherlands this is so unreal, we almost can not imagine that this fund is necessary. But if life is not that lucky with you, and one has to deal with some heavy bumps on the road, then life is hard in the United States.

I can not safe the world, I can not change politics, I can not change this stupid mind of these insane rich people in this world who think that they are smart enough to keep all the money to themselves, all that I can not change. But what I can change is the world of people who are close to me, help them out, and even if it is a minor gift from out of my own perspective, even these minor gifts put together will have a giant impact on ones human life.

I hope I can convince you that if we even for now collect only with minor gifts together, then in the end the goal here is set in this funding will be achieved.
More than half of the money neccesary to get a good help to recover Marc is allready there, just about $3000 to go. To donate on gofundme.com is so easy. Even if it is just ONE DOLLAR of all of my friends here, then it is a thousand dollars in total!

So Please, if you want to donate just this ONE DOLLAR here you can find a link. And Please share it. So we can help Kerstin and her husband to make this life become once for all a life worth living.
Thank you!

gf.me/u/bbvnf8

**************************

Kerstin Roberts, she is one of the kindest people I have ever met. She gave to me so much, when I was in the states, not in money, but just what is important to get along in this world, no one ever did this to me in such a way. 

Kerstin was the Art director of the San Diego Art Institute at the time I was in the states. I met her in the museum of the living artist and because her roots are from Germany, we started to have a chat in German and that was just fun. But the end of this story was that she gave me this amazing opportunity to get this Art project in the museum!

Which was amazing! And very succesfull.

Kerstin was such an amazing person to work with. One thing as an example, to see how kind she is.

She had this very old, Classic Volvo car, without airco, in San Diego!

I think in the Netherlands it was not allowed to have this vehicle on the road, but for her this was a very important way to travel around, going to work and being independent on others. Traveling around to hospitals with her husband Marc, who was already having some healthproblems at that time.

But Kerstin intended on it that I got the keys of the Volvo and could travel along in San Diego to get my artstuff for this artproject.

Me, an artist from the Netherlands, me in a strange city, driving the Volvo around.

Kerstin is one of these people who will help you out, even if she is having almost nothing, even then she can give you the best.

So I an not into collecting money for charity, I am more to act for charity and change things to have no money problems at all, I think that in a basic way in healthcare it even should not be of any issue! But for now, and especially in the states, money is an issue to survive. And because I know Kerstin really well, I have given you this story, in the hope that even this ONE DOLLAR, will change Kerstin’s and Marc’s life a little bit in a good direction!
Thank you so much if you even have get it to this last sentence!:) 

A new acoustic experiment in contemporary art

Art meets Science, Audiology meets Art!

A new acoustic experiment in contemporary art.

Dyon Scheijen is a medical physicist in audiology, specialized in tinnitus and hyperacusis, works at the Audiological Center Adelante (the Netherlands).

Started his other career as a professional artist (abstract impressionalism) in 2012. 

Did a summer course in art at the San Diego Art Institute, California in 2013. Since 2014 he is the owner of the Art Gallery, Dyon Scheijen Art.

In 2016 together with aixFOAM Germany Dyon Scheijen developed a new acoustic experiment to use acoustic elements instead of canvasses. In his work in Audiology he sees a lot of patients complaing of serious acoustic problems in modern designed environments. Especially older people moving to big modern appartments, having no curtains nor carpets, only lots of glass and hard materials. Looks very modern, but with dramatic acoustic characteristics for speech perception. So then as an artist using this huge canvasses, Scheijen came up with this amazing idea to use these acoustic elements they use in acoustic chambers. And the results are extraordinairy, in acoustic as well as in Art.

New artworks will folow soon.

https://youtu.be/baLqT0ConDU

http://dyonscheijen.nl/contact.html

An artist is no Artist without an audience. Art need to be shared, only then art is Art.

The first acoustic elements Scheijen painted as a huge diptych:

DS16004 DS16005 200 X 200 cm 78,74″ X 78,74″ Acrylics on acoustic material

Exhibited in public at the Excellent Maastricht 2016

http://www.excellentmaastricht.nl/exposanten/dyon-scheijen-art/

Now this diptych is exhibited in a fancy restaurant to improve the acoustic characteristics. 

https://www.viamichelin.nl/web/Restaurant/Wahlwiller-6286_DA-Infini-422099-41102

© 2016 Dyon Scheijen Art


Fff appen met…

Een speciale editie van de digitale nieuwsbrief van Stichting Hoormij afdeling Maastricht e.o.Gepubliceerd in “De Oetbeller” nr. 58

Fff appen met….Dyon Scheijen

Oetbeller: Hoi Dyon! Onlangs heb je op twee bijeenkomsten van ons een bijdrage geleverd. Op onze jaarvergadering van 14 maart zagen we je voor het eerst en was je inspiratie je werk als kunstschilder. Een andere keer praatte je vanuit je professie als audioloog, bij de voorlichting over Ménière in het MUMC+ op 24 maart. Hoe vond je het eigenlijk om deze lezingen te geven?

Dyon: Ik vond het erg leuk om aan deze bijeenkomsten mee te werken, vooral 14 maart was een heel bijzondere avond voor mij.

O: Wat maakte deze avond zo bijzonder behalve de leuke mensen van onze afdeling? 😉

D: Sowieso ken ik Sjef al langer omdat hij audicien is en ik audioloog. Hoe leuk is het om vanuit die vakgebieden met zintuigen bezig te kunnen zijn?! Bijzonder was ook dat deze lezing precies in de week van de TEFAF viel en ik hem in hartje Maastricht kon houden. Maar het meest speciale was toch wel het feit dat het de eerste keer was dat ik deze lezing “Art meets Science” gaf. In deze lezing komen mijn beroepen (kunstenaar en audioloog red.) én zintuigen samen. De lezing “Art meets Science” gaat over mijn ontwikkeling als professioneel kunstenaar en over hoe mijn beide beroepen “elkaar ontmoeten.” Tot nu toe kenden mensen mij óf als klinisch fysicus / audioloog van Adelante of als de kunstenaar achter Dyon Scheijen Art. In de lezing van 14 maart bracht ik voor het eerst deze twee entiteiten van mij samen voor een groter publiek. “Art meets Science” is een lezing over de bijzondere reis die ik gemaakt heb. Het gaat om mijn persoonlijke reis, namelijk mijn ontwikkeling tot kunstenaar. Maar ook de reis naar San Diego in de Verenigde Staten die voor mij heel veel betekend heeft, komt aan bod. Art meeting Science loopt als een rode draad door mijn verhaal. Zo werk ik op het moment aan een kunstwerk waarin ik akoestische elementen gebruik als doek voor dit kunstwerk. Het was erg bijzonder om hierover zulke positieve reacties te krijgen uit jullie publiek. Jullie herkenden je in mijn anekdote over mijn patiënten die wonen in grote, moderne appartementen. Zonder gordijnen, zonder vloerbedekking. Ruimtes met een slechte akoestiek dus, met veel echo. Er zijn best wat mensen die in dat soort omgevingen behoorlijk last hebben van een verminderd spraakverstaan. Hoe mooi was het dat een meneer in de zaal het nu pas volledig kon verklaren dat hij bij de ene zoon, die een moderne inrichting heeft, de familie minder goed kon verstaan dan bij de andere zoon die een oud Engelse inrichting heeft. Dat onderstreept mijn hypothese dat ik met mijn grote kunstwerken, van 2 bij soms wel 3 meter breed als akoestisch element in een woonkamer, de akoestiek kan verbeteren. Ik hoop dit binnenkort te onderzoeken met een meting. Ik heb ook al nieuwe verzoeken gehad om deze lezing nog eens te geven. Hoe leuk is dat!

O: Mooi verhaal Dyon! Nog een laatste vraag voor je. De afdeling zal later dit jaar een bezoek brengen aan jouw atelier. Wat kunnen we daarvan verwachten?

D: Ik zal dan mijn techniek van schilderen laten zien en verder een groot aantal van mijn werken. Je kunt dit bezoek zien als een logische vervolgstap op de lezing van 14 maart. Eerst hebben jullie mij horen vertellen over mijn werk, nu kunnen jullie het zelf zien en ervaren.

O: Dank voor dit App-interview Dyon! Als je meer wilt zien over Dyon zijn werk, kijk dan eens naar dit You Tube-filmpje: https://youtu.be/DVtSMPiwkVk, je kunt in YouTube ook gewoon Dyon Scheijen in de zoekbalk tikken en dan zie je al zijn filmpjes op een rij staan. Kijk ook op de website van Dyon: www.dyonscheijen.nl.

De bestuursleden van Stichting Hoormij Maastricht e.o. zijn:
Sjef Streukens, voorzitter en schrijver / samensteller van ‘de Oetbeller’
Koos Vaes, secretaris
Marinka Tomić, penningmeester en samensteller digitale nieuwsbrief
Hans Ader, bestuurslid en sociale media van afd. Maastricht e.o.
Harm Blondeau, bestuurslid

Interesse in een hardcopy van deze speciale editie van “De Oetbeller” mail dan naar: maastricht@stichtinghoormij.nl

Interesse in de lezing of heb jij een tip waar ik de lezing Art meets Science kan geven, laat van je horen!;)

Met enorm veel plezier wil ik het verhaal met een groter publiek delen.

De hele wereld draait door! Vertigo!

Half 9, net m’n manager laten weten dat het vandaag echt niet gaat lukken om te komen werken. Vannacht heftige vertigo-aanvallen gehad. Het leek wel in golven te komen, dan even rust en een half uur later weer helemaal draaiduizelig en warm. Alles draaide om me heen. Elk uur voorbij zien komen.

Ik weet precies wat er aan de hand is, mijn patiënten hebben het al vaker in detail beschreven, nu ervaar ik het zelf. Doordat ik weet wat er aan de hand is, blijf ik rustig. Dat er mensen zijn die deze ervaring van draaiduizeligheid en volledig controleverlies beschrijven alsof ze doodgaan kan ik me heel goed voorstellen.

Nu dan toch maar een keer aan mezelf denken. Rust nemen. Gebruik maken van het draagvlak om mij heen, de lieve collega’s, die mijn spreekuur  meteen zonder problemen overnemen. Mijn lieve collega’s, die net als ik een verhoogd risico lopen om ziek te worden. Het zijn allemaal gevers, willen goed doen voor de medemens, gaan vaak net over grenzen heen en verwachten veel van zichzelf. Bij uitstek de ideale eigenschappen om voor een functie in de zorgsector aangenomen te worden. Echter óók de ideale eigenschappen om tegen een overspannenheid of nu bij mij een evenwichtsprobleem of tinnitus aan te lopen.

Als klinisch fysicus audioloog ben ik al jaren met heel veel plezier werkzaam als gespecialiseerd tinnitus therapeut. In de gesprekken met tinnitus patiënten heb ik het er in elk gesprek weer over, het glas. Ooit geleerd in een Duitse tinnitus kliniek, “Das Glas der Lebensakzeptanz”.
In mijn spreekuur teken ik het altijd al op z’n kop, zo goed ken ik het, zo kan de patiënt het meteen vanuit zijn positie aan de andere kant van de tafel goed zien, maar los daarvan is de gedachte achter “Das Glas der Lebensakzeptanz” zo herkenbaar voor de patient, maar nog meer voor mezelf!

Een glas getekend en dan langzaam vullend met energievreters, stress, spanningen. Zaken waar je je zorgen over maakt.
Een standaard rijtje; lichamelijke klachten, werkgerelateerde problemen, thuissituatie, familie, ik geef altijd maar wat voorbeelden.
Het glas loopt over. Bij de één een moment om tinnitus te ontwikkelen bij de ander een vertigo migraine. Zoals nu bij mezelf.

De druppel.
De vicieuze cirkel.

Draaglast, draagkracht, draagvlak, deze drie elementen zien we terug in een beeldje. Een kunstwerk dat onze maatschappelijk werker van het tinnitusteam steeds gebruikt bij het thema wij in de avonduren samen geven. Ik zit er dan bij en luister iedere keer naar wat mijn collega in zijn deel van het verhaal te vertellen heeft. Draagkracht/Draaglast/Draagvlak.

Het beeldje is een vrij abstracte weergave van twee figuren die samen één vormen. Aan de onderzijde in elkaar overlopen. Als je goed kijkt een mannen- en een vrouwenfiguur. Die beide hun armen omhoog houden, de armen zijn symbool voor de draagkracht. Beide figuren houden samen een soort van ovalen steen omhoog, de draaglast. Dit alles wordt in balans gehouden op een vlakke onderkant, het draagvlak. In dit thema wordt uitvoerig stil gestaan bij deze driehoek; draaglast, draagkracht, draagvlak. Dit thema geven we na een stevige werkdag, zo van half 6 tot half 8 in de avond. Gelukkig vinden we allemaal ons werk heel leuk en is er een enorme steun uit het team. En bij mij thuis wachten ze heel lief met eten totdat ik er ben, draagvlak genoeg zou je zeggen.

Maar als ik zo luister ga ik zelf vrijwel continu over grenzen heen, maak ik me veel te veel zorgen over vanalles en nogwat en wil ik het voor iedereen goed doen. Sta voor iedereen meteen klaar, behalve voor mezelf.

En dan zegt je lichaam STOP! Tot hier en niet verder. En dan is het heel belangrijk om naar je lichaam te luisteren en die signalen serieus te nemen.

Dan ga ik schilderen, sporten, wandelen met m’n lief. De accu weer opladen. Balans terugbrengen. Want je kunt er pas echt voor iemand zijn, als je eerst goed voor jezelf zorgt.

Ik kan pas geven, als ik iets te geven heb.

Het is zo complex, het leven. Van elkaar kunnen we leren.

Laat ik er toch ook iets positiefs in zien; naast de professional, ben ik nu ineen tevens ervaringsdeskundige, daarmee kan ik nóg beter m’n patiënten helpen. Als ik het over een Ménière-aanval heb, weet ik hoe dat voelt. Vreselijk. Waarbij het woord vrees, in het woord vreselijk, een bepalende factor is in wat er met je gebeurt. Het lichaam is letterlijk in paniek, omwille van het verlies van controle. Lopen kan niet meer, stil liggen heeft geen zin, ogen sluiten ook niet, het blijft draaien, wat je ook doet. Je lichaam probeert de controle terug te krijgen en dat lukt niet. In een spel is dat misschien leuk, of als je het even ervaart wetende dat het zo weer over is, kun je het makkelijker hebben. Wil je ervaren wat dit is, draaiduizeligheid, dan kun je de volgende oefening uitvoeren.

Ga gewoon rechtstaan. Wel met wat ruimte om je heen, kijk goed dat mocht je vanuit deze positie vallen, dat je daar de ruimte voor hebt. Geen scherpe punten van tafels of stoelen om je heen? Draai nu dan 20 keer om je as, blijf op de plaats staan en draai rondjes, even heel snel. …, 10, 9, 8,…3, 2, 1, ok. En probeer nu te lopen. Gewoon rechtdoor. Dat lukt niet. Stel je dit nu voor, de hele tijd. Of in aanval op je werk.

Gelukkig wist ik precies wat het was, wat er in mijn lichaam gebeurt, wat te doen om vooral rust te behouden, het toe te laten, het te laten gebeuren. Net als in een achtbaan, die meerdere keren over de kop gaat, die “kurkentrekkers” achter elkaar door. Maar in een achtbaan geef ik me over aan die krachten, die sensatie, dan is het leuk. Dat laat ik dan gewoon gebeuren, omdat het zo gepland is. Ga ik ervaren. Spannend is het wel, als je zo zit te wachten op dat moment dat het karretje begint te rijden, dus zelfs al weet je dat alles veilig is, dat er nog een stuk of 50 andere mensen met je meerijden, toch is het spannend. Als het gedaan is, dan is er opluchting dat het over is, maar tevens een gevoel van adrenaline door je lichaam heen, wat ook wel op dat moment in die attractie weer lekker is.

Zo ben ik ook die aanval “ingestapt”, het te zien als even een hele lange rit in een achtbaan, niet wetende welke bochten die maakt, hoeveel loopings die gaat, het gewoon ervaren, soms even met de ogen dicht, soms even met een uitroep van dat het net even te veel is.

Het duurde twee volle dagen, waarschijnlijk had ik een kortingskaart gehad. Maar lettend op mijn ademhaling, wat tools en handvatten die ik ken vanuit de thema’s en sessies, kwam ik er goed doorheen. Was het een ervaring die een ervaring moest zijn. Een volgende keer weet ik wat me te wachten staat, hoe ik er nog beter mee om kan gaan, maar vooral ook dat ik eerder aan die rem moet trekken om niet zo hoog te hoeven gaan. Grenzen te bewaken. En het af en toe gewoon even rustig aan te doen.

Het leven is soms een achtbaan. En de wereld draait gewoon door!

De verjaardagstaart

 

Vrijdag 18 maart 2016. Naar aanleiding van leuke berichtjes op Facebook had ik deze reactie geschreven, nu ik het weer lees is het goed om er bij stil te staan, vandaar dat ik het bericht hier nog eens deel.

Lieve lieve mensen,

Dank voor al jullie reacties en de cadeautjes die ik ontvangen heb!

Het leven is een feest, maar de slingers moet je zelf ophangen?!!

No way!

Het is zó leuk als het een keer voor je gedaan wordt!

En het leven is geen feest! Als ik zie hoeveel jonge levenslustige mensen de laatste tijd ons verlaten hebben, de doffe ellende elke dag in nieuws en in de wereldpolitiek.

Net misschien daarom is het goed om toch bewust je verjaardag te vieren. Niet per se als feest, maar je zelf bewust te zijn van datgene wat je hebt. En dat je er weer een jaartje bij mocht hebben.  Dankbaar te zijn voor het stukje taart dat je al had, hebt en elke dag viert dat je nog een stukje mag.

Het leven is pas mooi als je genoeg mensen om je heen hebt waarvan je zeker weet dat die jou lief hebben, dat je gezond mag zijn en de mogelijkheid hebt om er überhaupt te kunnen zijn, te zijn als een mooi mens.

Dankbaar te zijn voor de kleine cadeautjes die je krijgt, al is het enkel één woord; “gefeliciteerd” met een smiley er bij.

Bij toeval had ik deze keer verlof op mijn verjaardag, dat is me goed bevallen. Normaal laat ik deze dag het liefst aan mij voorbij gaan. Er geen aandacht aan geven.

Nu op een vrijdag, mijn vaste vrije dag, ben ik dus een keer thuis op mijn verjaardag.

Één van mijn collega’s (maatschappelijk werker) doet dat al jaren, op zijn verjaardag verlof nemen, het vieren met zijn gezin, met enkel degene die het dichtste bij hem staan. Niet groots, maar vooral bewust dankbaar te zijn op die dag.

Want die taart van het leven gaat langzaam op, beetje bij beetje.  Bewust genieten van elk stukje! Mmmmmm….

Want op is op!

Wonderen bestaan!

Vandaag zat ik even zo naar mijn telefoon te kijken, in mijn handen ronddraaiend en ik realiseerde me toen dat we nu eigenlijk met dit ding de hele wereld kunnen bedienen.
HET IS NIET TE GELOVEN, we nemen het maar zo klakkeloos aan…een schermpje, waar je letters op kunt typen, foto en video’s kunt sturen naar vrienden over de hele wereld.
De bedenker van de Polaroid camera, Edwin Land, had ooit als eerste een visioen om een apparaat te ontwikkelen zo groot als een portefeuille, dat zo in de binnenzak van je jasje zou passen, waarmee je op het moment zelf foto’s kan vastleggen en meteen die foto kan zien. Dat moment zou kunnen vastleggen. Hij maakte zijn droom waar door de Polaroid camera te ontwikkelen. Ingenieus was de ontwikkeling van de chemie waarmee de foto’s meteen na de klik in de hand vanzelf ontwikkelde. Overigens heeft een Nederlands bedrijf er afgelopen jaren opnieuw onderzoek naar gedaan om die formule opnieuw te vinden, het geheim was namelijk verloren gegaan.
Maar stel dat Edwin Land nu de smartphone zou zien. Vanuit zijn optiek zou dat ongelofelijk zijn.
Niet te bevatten.
En voor ons is het nu zo vanzelfsprekend.
En wie kan mij in detail vertellen hoe zo’n smartphone werkt?
Kun jij een smartphone zelf vanuit het niets maken?
Kan ik naast je komen zitten en dat jij me vanuit niets een werkende smartphone maakt?

Daarom is het ongelofelijk.

Maar we nemen het gewoon aan. Alsof het zo vanzelfsprekend is.
Nee, het is toch een wonder! Een wonder, dat wij mensen zelf hebben gemaakt, van het kleinste pixel op dit schermpje waar je nu naar kijkt, tot het hele netwerk van al die biljoenen websites, facebookpagina’s, instagramaccounts, foto’s, video’s aan toe.
Wij! Wij mensen. Als we maar samenwerken.
En echt, alles is mogelijk, alles! Als je maar samenwerkt en er het beste van maakt. En je er in gelooft, er in gelooft dat het kan. Zelfs het onmogelijke.

Het is Pinksteren, weer opnieuw. Elk jaar nu bewuster. Na mijn kunstproject in de Kloosterkerk twee jaar geleden, denk ik steeds even na over wat er met ons als mens gebeurt.
Dit project heeft mij vooral ook meer laten nadenken over wat geloof of godsdienst voor de mens betekent. Bewuster nadenken over wat ons godsdiensten nu eigenlijk willen zeggen, willen laten zien.
Het bewust ervaren van wat je hebt? Je bewust maken van wat nu echt belangrijk is in het leven? Je bewust maken van de wonderen die er kunnen zijn, die wij zelf als mens ook kunnen laten zijn?
Het is ons gegeven om te veranderen, om te maken, om zelf de keuze te hebben wat je met dit gegeven doet, de talenten die je hebt, de kennis, de kracht, om al dit in je leven te gebruiken, in te zetten. Toe te passen. Om goed te doen.
Wij, elk individu, kunnen zelf die keuze maken. Iedereen heeft die kansen. Jong of oud, arm of rijk , gezond of ook zelfs ziek, vrij of in gevangenschap. In welke situatie ook kun je altijd de keuze maken om goed te doen. Deel uit te maken van zij die wel iets van deze planeet kunnen maken. Wonderen laten gebeuren en bestaan. Dit te delen. Een ander te geven.
Al is het maar een helpende hand in de supermarkt, bij een meneer in een elektrische rolstoel zit en het pakje koffie op de bovenste plank er net niet van af kan pakken. Ongevraagd deze man te helpen.
Een oudere dame een zitplek geven in een overvolle trein.
Een belegd broodje vers gekocht, aan een bedelaar te geven.

Wonderen bestaan!

De smartphone.
Dat je met dit apparaat in je hand een keten kunt starten met allemaal berichten die elkaar steeds weer meer en meer gaan aanvullen.

Schrijf jouw eigen verhaal, jouw eigen verwondering en deel!

Ik ben er van overtuigd dat als we vooral het positieve delen, dit het negatieve in deze wereld overwint.
Je met jouw wonderlijke verhalen anderen gelukkig maakt. Dit nieuwe medium, social media, kan een nieuwe weg zijn om dit soort inspirerende verhalen te delen.
Op het moment je je dat bewuster bent, dan weet ik zeker, dan zul je zien dat wonderen bestaan.

Spreken in het openbaar

De zaal zit bommetje vol, zo’n honderd mensen, allemaal geïnteresseerd in de gespecialiseerde tinnituszorg Adelante.
De eerste avond is al helemaal volgeboekt, een tweede avond staat al extra gepland. Ik heb er zin in!

Komt er een mevrouw na afloop van die eerste avond naar mij toe:
“U kunt het wel goed uitleggen, ik begrijp het nu pas allemaal veel beter. En u spreekt ook zo duidelijk en makkelijk.”

Makkelijk? Ja,nu gelukkig wel. Ze moest eens weten…

Ik, die vroeger een sociale fobie had, bij een familiefeestje zo verlegen was, dat als een tante vroeg hoe het met me ging ik enkel een paar woorden zei en ik het gesprek al snel naar iemand anders leidde, meestal naar m’n één jaar jongere broer, die geen probleem had met het spreken in het openbaar.
En zo tot m’n pubertijd steeds al die situaties kunnen vermijden. Het probleem werd echter enkel groter. Middelbare school werd een hel. Meest gênante momenten waren het voorlezen in de klas.

Uit m’n dagboek:
“Saskia, zat twee rijen naast me, zij had al voorgelezen en dat ging perfect, zelfs een compliment van de leerkracht. Maar ondertussen waren we al pagina’s verder, ik was al aan het tellen waar ik ongeveer zou uitkomen. Ik wilde me al voorbereiden op, lette al helemaal niet meer op het verhaal dat we aan het lezen waren.
En weer de volgende, de volgende dichterbij in de rij, mijn rij! Nog twee mensen voor me, ik voelde mijn hart al sneller kloppen, het zweet in mijn handpalmen, het warme gevoel in mijn lichaam. Engelse woorden dansend voor me, de woorden die nu gelezen worden, maar ook de woorden die ik straks lezen zal. En daar is weer de volgende alinea. Nu nog maar 1, hierna ben ik. Mijn hart hoor ik nu kloppen in beide oren, mijn ademhaling is sneller en stokt zo wat in mijn keel, mijn gedachten slaan nu op hol, binnen in mij is chaos. Van buiten verstil ik, als je nu mij zou zien zitten dan was er niets te zien, misschien een iets warmere rode kleur in mijn gezicht, maar dat zou ook van de warmte in de klas kunnen zijn, maar je zou niet denken aan die verlegenheid, die toch zo obvious is.

“Heel goed, Olaf, heel goed! Mooi! Dyon, jij bent aan de beurt!”

O, mijn God. Daar gaan we!

De eerste woorden lukken, daarna is het meteen over. Het blokt gewoon ergens in mijn keel. Ik moet nu helemaal rood zijn, dat zweet op m’n hoofd moet echt toch wel iedereen zien, dus ook voor Saskia. Net haar wil ik dat niet laten zien. Ik wil niet dat timide mannetje zijn die nog niet eens kan voorlezen. Het is over. Het lukt niet. Ik kan dit niet.
Ik kijk op, naar de leerkracht, misschien redt hij me, misschien redt hij me. En ja, het hoeft niet. Het is niet nodig om door te gaan. Waarschijnlijk weet de leerkracht dat ik goed kan compenseren met m’n woordjes leren en schrijven. Hij ziet mijn struggle en dat hoeft nou ook weer niet. “Gelukkig”, denk ik.
Heel even maar, want daarna heb ik weer spijt. Spijt dat het me weer niet is gelukt. Hoe dom kan ik zijn?”

Dat ik deze situatie na 27 jaar, nog zo in detail kon beschrijven, geeft aan hoeveel impact dit op mijn leven heeft gehad.
Nu, nu weet ik dat hier een aantal factoren speelden waardoor de situatie enkel erger werd.
Het had heel anders kunnen lopen als ik daar al had geweten wat ik nu weet: De kennis om een dergelijke situatie geheel om te buigen.

Hoe ik deze angst om in het openbaar te spreken uiteindelijk overwonnen heb, dank ik, elke dag nog steeds, aan m’n vader. Hij kwam rond mijn 18de, met een krantenartikel waarin mensen gezocht werden om deel te nemen aan een wetenschappelijk onderzoek van, toen nog de Rijks Universiteit Limburg, de RUL, nu University Maastricht.
Ze zochten jongeren met een sociale fobie. Ik mij aangemeld, mocht op gesprek en ja hoor, ik voldeed volledig aan de gestelde criteria, ik mocht deelnemen.
Ik had net mijn rijbewijs kan ik me nog herinneren en daar ging ik, elke week naar Maastricht en dat een aantal maanden lang.

Die cursus, die ervaring, heeft m’n leven compleet veranderd.

Die ervaring zou ik graag ooit nog willen delen met jongeren die net als ik toen niet durven te spreken in het openbaar, waarbij die angst om te spreken in het openbaar een belemmering vormt in hun persoonlijke ontwikkeling. Ik zou ze dolgraag willen helpen om die angsten een plek te geven en gewoon vrij te kunnen spreken, ook al zijn er die angsten, zodat ook zij hun stem durven te laten horen. Vrij zijn om te kunnen spreken in het openbaar.

Maar vergeet niet, dat de ontwikkeling die ik heb doorgemaakt, de (persoonlijke) reis, zoals ik het steeds weer zie, de reis hier naar toe, van het niet kunnen en durven spreken naar het zo veel plezier beleven aan de mogelijkheid om anderen je ervaringen en kennis te vertellen, te delen, dat die reis, ook de moeite waard is geweest!
Ik ben er van overtuigd dat iedereen in zijn leven een struggle heeft die hij moet overwinnen. De persoonlijke ontwikkeling waar je sterker en wijzer van wordt. Die reis alleen al, is al mooi genoeg. Om dan uiteindelijk boven op de top aan te komen en terug te kijken op het pad welk je gegaan bent is dan een fantastisch zicht.