mens – Pagina 4 – Where ART meets SCIENCE

Ciudad de las Artes y las Ciencias

“The city of art and science”

My heart is jumping around!

Architecture is even beyond the impossible. Laws of physics at the highest level. With the greatest respect for lines and nature.

We can make miracles happen! If only we would focus together on what really matters in life. Men can make dreams come true, if only we could work together.

Make art and science! Not war!

Trump and Poetin going on nuclear weapons again, as if we are going back in time. Lots of tax money flowding away to arms and nuclear bombs. Tax money which also could be used to make this world a better place.

Their idiotic politics in which words are getting worse and worse, transformed into military actions, which in time will end up again in a wake-up-call to see that the power of nuclear bombs will give in the end no winner at all. Only LOSERS!

Go for Trump! Support Erdogan, just vote Wilders, great men who have only in mind that they have to fight THE EVIL, whatever that may be.

I am convinced that even their own way of acting in politics is the source of many problems they have to fight. Johnson in the Brexit did it, Trump in his threats to China. And Poetin the way he act to Trump and that makes the whole political circus complete. Management of world leaders today, an example to all the children. Worriors who will be remembered as the saviours of the world.

Go on and make war! Go and make a whole collection of nuclear bombs, so many that one can destroy four times the whole world. Money is of no issue, we have to pay to keep us safe. And as a member of the NATO the Netherlands of course has to join in. We will be lucky that at the time it is at the highest risc, Wilders of course will be president of the Netherlands and be best friends with Trump.

…

So yeah, the architecture makes me very happy, but sad at the same time, to see that we could make miracles happen, in architecture, but even more in health care and to poverty in the world. But at the time world politics makes it impossible to spend money on the good things.

I hope we can share the good vibes…in that inspiration will still make the impossible possible.

Where art meets science!;)

Nieuwe werelden ontdekken

Afgelopen week nam ik deel aan de stafdag Adelante, een hele dag intensief vergaderen met een groot deel van alle medisch specialisten Adelante. Als klinisch fysicus – audioloog, sinds enkele jaren met een AGB-code, lid van LAD (Landelijke vereniging voor Artsen in Dienstverband), daarmee een gelijkgesteld beroep aan de medisch specialist in de zorg en daarmee ook lid van de medische staf Adelante.

Hoe mooi ook, omdat ik van mening ben dat er een nieuwe generatie zorgverleners, maar ook zorgstructuur aan het opkomen is, waarbij wij als klinisch fysici een meerwaarde kunnen geven in die complexiteit van de hedendaagse zorg.

Een revolutie in de zorg is gaande. Sowieso al jaren een trend, het holistisch denken. Niet meer enkel inzoomen op één aspect, maar de patiënt bekijken als mens, niet als een machine waar iets in stuk is en gerepareerd moet worden, nee, ook kijken naar wat het medisch ingrijpen met de mens achter de patiënt doet.

Vaak ook de softe kant in de zorg genoemd. De psycho-sociale kant. En laat dat nu net een van mijn passies zijn.

“De mens op zich is als een kunstwerk” heb ik ooit gezegd. Elke persoon is een uniek exemplaar. Bloemen, bomen, watermoleculen, een appel, een banaan, heel veel in de natuur heeft precies dezelfde vorm en eigenschap, maar elk mens is een individu, één persoon op zich, niemand is hetzelfde. Zelfs een ééneiige tweeling geeft een verschil in karakter, in het zijn. En dat, dat maakt ons mens.

Een bijzondere eigenschap is ook dat wij kunnen nadenken over wat er om ons heen gebeurt. Wij zijn het enige wezen dat kan analyseren, beredeneren, wiskundige berekeningen kan maken om dat wat we in de natuur zien gebeuren in wiskundige, natuurkundige en scheikundige formules weten om te zetten. Met alle kennis die we nu hebben, kunnen we berekenen dat als ik die muur uit de achtergevel breek, met dat dak en die constructie erboven, precies die balk met dat gewicht en die vorm op die plek moet komen om al dat wat erboven zit te dragen en het huis veilig kunnen bewonen. Ik zit er nu midden in, een grote verbouwing thuis. 🙂

Maar dat laat mij tevens zien hoe ver wij als mens zijn in wat er allemaal al kan. Wat wij al allemaal kunnen, grote bewondering om te zien met welk een gemak die aannemer kijkt naar al dat wat in de bouw nu al mogelijk is. Maar ook om te zien welk een techniek we vandaag de dag hebben om dat alles tot in detail te berekenen en toe te passen en te maken. Maar met die bewondering waarmee ik naar de aannemer kijk, met diezelfde verwondering kijk ik nu in de zorg.

Het computertijdperk heeft namelijk al die kennis en vaardigheden in een stroomversnelling gebracht en we zijn ons daar vaak niet van bewust. Maar dat bewustwordingsproces begint er langzaam meer en meer te komen. We gaan van het meten is weten, naar wat doen we dan precies? De achterliggende gedachte van wat wil dit alles nu zeggen? Wat kan ik er mee? Het inzicht. Maar dan vanuit vele invalshoeken tegelijk bekeken. Verschillende disciplines die vanuit hun specialisme gaan samenwerken.

En dat is echt iets nieuws. Voorheen was er de dokter die enkel vanuit zijn eigen professie keek en op het moment dat deze dan vanuit zijn vakgebied niet meer verder kon, kwam de dooddoener: “Ik kan niets meer voor u betekenen” of “Sorry, maar daar moet u mee leren leven”.

Wat dat met een mens dan doet is bijna onmenselijk, de gedachte dat niemand jou meer kan helpen is zo pijnlijk, geeft zo een verlies, dat enkel die woorden je nog slechter laten gaan voelen. Terwijl er nog zo veel mogelijk is. Want ons brein is iets fantastisch.

Op dit moment ik hier deze woorden schrijf flits er in een milliseconde door mijn brein een gedachte die mij laat zien hoe geniaal dat brein is. Alleen hoe dan kan ik die gedachte in woorden hier nu op papier krijgen?

Want dat inzicht is dus het nieuwe tijdperk we ingaan. De wereld waarin die complexiteit waarin we leven, mogelijk wordt om te beschrijven, daarmee te weten hoe het werkt, dan te kunnen voorspellen, te reproduceren en als laatste stap het te kunnen toepassen. Zo zijn we al jaren als mens er mee bezig om de wereld om ons heen te beschrijven. Alleen wij als mens doen dat. Boeken worden er geschreven, video’s en documentaires gemaakt, cursussen gegeven, vakgebieden die daardoor ontstaan, dit alles steeds meer en beter.

En tot nog toe was het gericht op vooral specialisatie. Ieder met zijn eigen blik op het probleem. En daar komt de fysica om de hoek kijken, om dat alles vanuit een soort van helicopterview te bekijken, holistisch, vanaf een afstand, dat alles biedt meer mogelijkheden. Net als het kijken naar een schilderij, dan kun je met je neus bijna op het doek details zien of van een afstand het groter geheel welk een compleet nieuw beeld geeft.

Dat specialisme beperkt ons soms te veel in ons kunnen. Het geeft grenzen aan waardoor die specialist dan moet zeggen “Dit is wat ik kan, meer kan ik niet”, maar kijkend over grenzen heen, kan wel die andere collega nog iets betekenen. Een doorverwijzing doet dan wonderen. En dit is iets waar de medisch specialist zich nu steeds meer bewust van wordt. Van ketenzorg naar netwerkzorg. Ketenzorg waarin nog steeds die eilandjes los van elkaar samen werken. Zonder kennis van wat wie nu precies doet. En datgene we niet weten, daar kunnen we ook geen gebruik van maken. Maar die lacune in denken, die worden we ons nu op vele vlakken steeds meer bewust, zodat we die gaten in het systeem kunnen gaan opvullen. Net als een computernetwerk we zorgpakketten aan elkaar gaan koppelen. Steeds beter van elkaar weten wat ieders specialisme doet.

Dat inzicht had ik in een pitch van drie minuten gegoten. Want als klinisch fysicus – audioloog gespecialiseerd in de psychoakoestiek, met mijn passie voor het complexe van dat brein en dat holistisch denken om alles vanuit een groter perspectief te zien, heeft mij dit alles de mogelijkheid gegeven iets nieuws te ontdekken. De kracht die in ons zit op moment we echt samen gaan werken. Elkaar weten te vinden en er dan samen iets moois van kunnen maken.

Niet voor niets werd ik van de 26 pitches tweede met mijn pitch, een van de collega had dit nieuwe inzicht namelijk al een naam gegeven “positieve gezondheid” en daarmee had ze de eerste prijs terecht verdiend. Een project dat nu binnen Adelante schijnbaar al lopende is. Waarbij over grenzen heen gekeken wordt, in elkaars keuken, synergie, weten van elkaar wat iedereen kan. Van patiënt tot specialist. De moderne specialist en de unieke mens als patiënt.

Vanuit de Federatie Medisch Specialisten ligt er al een plan voor 2025. Rekening houdend met al deze nieuwe inzichten, waarin we als mens steeds meer controle krijgen over dat wat er met ons gebeurt.

Het is zo mooi om dat alles te zien gebeuren. Precies als met een kunstwerk dat langzaam ontstaat en steeds meer vorm krijgt, ook zo zie ik dit nu groeien, een structuur zie ik ontstaan die verbindingen legt en daarmee iets wat voorheen onmogelijk was, mogelijk maakt. Wonderen worden er verricht. Waar we eerst dachten onze grenzen te hebben bereikt, stappen we over grenzen heen en ontdekken we nieuwe werelden.

Als fysicus denk ik dan de essentie van ons bestaan als mens.

Bedankt!

Via LinkedIn vanmorgen deze aanbeveling hieronder mogen ontvangen. Deze wil ik graag met jullie delen.

Dankbaar en vereerd ben ik bij deze bijzondere woorden. Bedankt Sjoerd voor de uitnodiging en de kans die je mij gegeven hebt om deze info met een groter publiek te mogen delen.

Sjoerd Salet

Klinisch psycholoog – Plaatsvervangend P-opleider – bestuurslid MSB at Zuyderland Medisch Centrum

Op 15 juni 2018 een prachtige Studiedag Tinnitus georganiseerd vanuit de Sectie Somatiek van de VGCt.

Ik ken Dyon persoonlijk en heb vanuit mijn werk als klinisch psycholoog binnen Zuyderland MC ook geregeld professioneel met hem te maken. Ik heb hem gevraagd vanuit zijn kennis en expertise op het gebied van tinnitus en zijn kunstenaarschap een inspirerende bijdrage te leveren ter afsluiting van deze dag. Wat heeft hij dat ongelofelijk mooi waargemaakt, met niets dan lovende reacties over zijn enthousiaste en uiterst boeiende presentatie. Als dagvoorzitter had ik de eer hem te introduceren. De woorden die ik daarvoor heb gebruikt, bleken allen een schot in de roos:

“Ik ben zeer verheugd om de spreker te introduceren die een zeer inspirerende lezing in de categorie “Art meets Science” zal geven die als sluitstuk van deze dag mag klinken.

Hij heeft twee grote passies, Tinnitus en Kunst, en zal deze twee op eigenzinnige wijze en vanuit historisch perspectief verbinden.

Heeft u niet altijd al willen weten of Van Gogh ten onrechte als dronkenman werd uitgemaakt en waarom en hoe hij nu eigenlijk echt zijn oor heeft afgesneden? Wat was het gevolg dat Goya werd getergd door complete doofheid en tinnitus? En hoe Beethoven ons heeft willen laten horen hoe tinnitus werkelijk klinkt?

Psychologie en audiologie waren wetenschappen die tegen het einde van de 18e eeuw nog niet eens bestonden. Vandaar dat er in de kunstwerken en muzikale composities eigen interpretaties van de makers zijn terug te vinden, die vanuit de kennis die we nu hebben een ander licht schijnen op tinnitus en gerelateerde klachten. Klachten als onwetendheid, onzekerheid, sociaal isolement, onbegrip vanuit de omgeving en angst voor het onbekende, die een inspiratiebron vormden voor het creëren van meesterwerken.

Hij is ingenieur, klinisch fysicus en audioloog, werkzaam bij Adelante zorggroep en co-auteur van het artikel in The Lancet. Daarnaast is hij een fantastisch professioneel kunstenaar en ook in die hoedanigheid actief op het gebied van de “psychoakoestiek”.

Mag ik een hartelijk applaus voor Dyon Scheijen!”

Niet meer dan terecht kreeg hij vooraf, maar zeker ook na afronding van zijn lezing, een daverend applaus!

Laat Beethoven ons horen wat hij niet meer hoort?

En dan de laatste in de rij Beethoven.

Ludwig van Beethoven – Symp no5 C minor op 67 movt III mm 213-331.

De strijd die hij heeft geleverd en hoe mooi Beethoven zelf oplossingen heeft bedacht voor zijn gehoorverlies is het schrijven van een boek eigenlijk wel waard.

December 1770 geboren in Bonn, overleden op 26 maart 1827, Wenen. Jaartallen worden nu even van belang om op te letten.

Op 6 oktober 1802 schreef Beethoven zijn ‘Heiligenstädter Testament’.

Een testament gericht aan zijn twee broers, Kaspar Karl en Johann, waarin hij zijn wanhoop over zijn toenemende doofheid toen al in detail beschreef. Pas maanden na zijn overlijden wordt dit testament gevonden.

Over de impact die zijn gehoorverlies heeft op het dagelijkse functioneren. Het sociaal isolement waarin hij is terechtgekomen. Mensen niet meer kan verstaan. Hij als dove musicus eigenlijk niet meer wil leven, maar zich verplicht voelt toch in leven te blijven, om zo de wereld van zijn muziekstukken te laten genieten.

Rond 1819 is Beethoven volledig doof.

In de periode naar de doofheid toe gebruikt hij ijzeren draden die Beethoven verbindt met de pianosnaren om zo de muziek te kunnen horen. Beethoven had toen namelijk al een enorm succes en begaf zich als “kunstenaar” in goed gezelschap met “wetenschappers” en dokteren. In die tijd heel normaal dat kunst en wetenschap elkaar steeds vonden. Letterlijk en figuurlijk.

Het gebruik van die stalen draden was op advies van een oorspecialist die toen al ook zijn tijd ver vooruit was en gebruik maakte van de beengeleiding. Vandaag de dag zelfs toegepast in de botverankerde hoortoestellen: BCD. Bone Conducted Device.

Vanuit alle documenten die ik lees heb ik het sterke vermoeden dat het gehoor van Beethoven langzaam achteruit is gegaan door beiderzijds een otosclerose. Verkalking van de gehoorbeentjes, een verstarring van de stapes aan het ovale venster in de cochlea, die uiteindelijk, als er geen operatie plaatsvindt, een binnneoordoofheid tot gevolg heeft.

Het proces van zijn progressief gehoorverlies, het langzaam achteruitgaan van zijn gehoor heeft een enorme invloed op zowel zijn privé, als ook zijn professionele leven.

Met woorden wordt dat duidelijk in zijn Heiligenstadt Testament, echter is dit document van vier pagina’s pas maanden na zijn dood gevonden. Al die jaren heeft Beethoven deze brieven bewaard. Was het voor hem niet mogelijk deze woorden openbaar te delen. Tussen de regels door is dit zeker ook te lezen in zijn testament. “Wilde ik soms nog mij opeens over dit alles heenzetten, o hoe hard werd ik dan nog door de verdubbelde treurige ondervinding van mijn gebrekkig gehoor teruggestoten; en toch was het mij niet mogelijk, tot de mensen te zeggen: ‘Spreekt luider, schreeuw; want ik ben doof.’ Ach! hoe was het mij ook mogelijk, de zwakheid van een zintuig kenbaar te maken, dat bij mij volkomener dan bij anderen behoorde te zijn; een zintuig, dat ik eens in de hoogste volkomenheid bezat, – in een volkomenheid, zo als maar weinigen in mijn vak hetzelve bezitten of bezeten hebben? o! Dat kan ik niet.”

In stilte verwerkte Beethoven de impact van het enorme gehoorverlies, maar nog meer heeft hij dat naar mijn mening getracht om daarom de muziek te gebruiken zijn verhaal te vertellen. De muziek was zijn taal, zijn stem, verhalen kon hij vertellen met de muziek die hij schreef.

Ik wist dat er een muziekstuk was waarin hij een tinnitus laat horen. Bij toeval kom ik uit op:

Symp no5 C minor op 67 movt III mm 213-331. Geschreven ergens tussen 1804 en 1808. De periode waarin het verlies van zijn gehoor steeds ernstiger wordt.

In dit stuk (op ongeveer 19 minuten) hoor ik dat Beethoven het grote publiek wil laten horen wat hij hoort, beter gezegd wat hij niet meer is gaan horen. Als een moderne DJ draait hij aan de knoppen en langzaam schrijft hij bepaalde frequenties weg.

Langzaam sterft het geluid van de muziek helemaal uit, om dan als laatste enkel nog een tinnitus te kunnen waarnemen in de stilte die er eigenlijk is. In de verte nog net zachtjes tonen te horen zijn, heel zacht om dan vervolgens op majestueuze wijze het volume weer terug te brengen. Alle registers trekt Beethoven open, waarin je hem bij wijze van hoort schreeuwen “Dit is wat jullie horen, geniet hiervan, luister naar de details, naar alle tonen die voorbij komen, het complexe van het oorsysteem om al die instrumenten tegelijk en in verschillende toonhoogtes te kunnen waarnemen”.

Zelf heb ik ooit, lang geleden, in een fanfare gespeeld, French Horn. Prachtig instrument. En het mooiste is als je als muzikant dan zo luid mogelijk mag spelen. Zeker op zo’n hoorn. Zo luid dat het geluid even lijkt over te slaan. Precies dat schrijft Beethoven in de partituur. Je hoort het enthousiasme in de muziek. Die hoornpartij gaat met een dubbele forte helemaal uit haar dak.

Kippenvel. Tegelijkertijd raakt het me diep, zeker nu ik de woorden heb gelezen in zijn testament. In ongeveer dezelfde periode heeft Beethoven deze symfonie gecomponeerd. Met eenzelfde emotie, met eenzelfde boodschap, met eenzelfde noodkreet. Muziek was zijn taal, zijn leven.

“Fate is knocking at the door”, zei Beethoven bij de vier tonen die zo typerend zijn voor de vijfde symfonie. Later zijn deze vier tonen, kort-kort-kort-lang, de internationale code geworden voor SOS, safe our souls. “Help me!”. Hoeveel toeval?! Beethoven die schreeuwt om hulp en niet gehoord wordt.

“Many assert that every minor piece must end in the minor. Nego! …Joy follows sorrow, sunshine—rain”, ook dit is een quote van Beethoven gekoppeld aan de vijfde symfonie.

Het opentrekken van dat hele register, nadat hij eerst zijn gehoorverlies met de muziek heeft laten horen, het langzaam sterven van de instrumenten, stuk voor stuk doven ze uit. Om dan vervolgens op een geniale manier in de compositie een gevoel van triomf te laten beleven, overwinning. Zou het dat hij toen al wist dat hoe ook er een dag zou komen, dat ooit iemand zijn emotie, zijn gevoel hierin zou herkennen en wil delen met de wereld?

Net als de andere kunstenaars besproken in hun schilderijen met kleur en compositie de emotie en de impact van het grote gehoorverlies en tinnitus konden laten zien, zo laat Beethoven dat hier horen in zijn muziek.

Psychologie en audiologie waren wetenschappen die tegen het einde van de 18de eeuw überhaupt nog niet bestonden. Vandaar dat er in de kunstwerken en muzikale stukken eigen interpretaties van de makers zijn terug te vinden die vanuit de kennis die we nu hebben een ander licht geven op de tinnitus en gerelateerde gehoorklachten.

Klachten waarbij onwetendheid, onzekerheid, sociaal isolement, onbegrip vanuit de omgeving, angst voor het onbekende, al dit zelfs een inspiratiebron bleek te zijn voor het creëren van meesterwerken.

Edvard Munch noteert in een van zijn dagboeken: “Zonder angst en ziekte zou mijn leven als een boot zijn zonder roer”.

Grootheden die nu nog middels hun meesterwerken tot ons spreken, voor degene die er oog en oor voor heeft.

Horen is meer dan enkel horen.

Ga het stuk van Beethoven luisteren, laat het een keer tot je komen met bovenstaande informatie en hoor wat hij ons te vertellen heeft.

De impact van gehoor op een mens, maar nog meer de liefde voor muziek die met onze oren te horen is.

Literatuur en bronnen:

Arnold WN, The illness of Vincent van Gogh, Journal of the History of the Neurosciences 2004, Vol. 13, No.1, pp22-43

Arenberg IK, Countryman LF, Bernstein LH, Shambaugh GE, Van Gogh had Ménière’s disease and not epilepsy. JAMA. 1990, Vol. 264, pp491–3

Shearer PD, The deafness of Beethoven: an audiologic and medical overview, Am J Otol. 1990 Sep, Vol. 11(5), pp370-4

Stevens MH, Jacobsen T, Crofts AK, Lead and the deafness of Ludwig van Beethoven, Laryngoscope, 2013 Nov, Vol. 123(11), pp2854-8

Van Gogh museum Amsterdam, tentoonstelling Munch : Van Gogh, 25 september 2015 – 17 januari 2016

1889 – Het eerste internationale psychologiecongres vindt plaats in Parijs.

1889 – Het eerste Franse onderzoekscentrum voor psychologie wordt geopend aan de Sorbonne.

Vaststelling van een otosclerose werd aanvankelijk beschreven door Valsalva in 1704 tijdens een autopsie van een dove patiënt. Joseph Toynbee koppelde otosclerose aan gehoorverlies in 1857. In 1890 was Katz eerst in het vinden van otosclerose bewijs microscopische dat fixatie van de stijgbeugel veroorzaakt. In 1893 beschreef Politzer de otosclerose als klinisch organisatie en beschreef zijn pathologische kenmerken in het lijk. De oudste meldingen van verbetering van het gehoor bij patiënten met otosclerose waren anekdotische gevallen van patiënten met hoofdletsel had, met de daaropvolgende verbetering van het gehoor. Kessel beschreven geval in 1878 bij het beschrijven van de temporale bot van een patiënt die na het vallen van de wagen zijn gehoor verbeterd vinden dat het een breuk in de storm. Holmgren in 1923 behandelde patiënten met otosclerose creëren van één Fenestra in de horizontale kanaal en bedekken met mucoperiosteum. Chirurgie van Fenestra van het horizontale kanaal werd gepopulariseerd door Lempert in 1940 en later verfijnd door anderen, waaronder John House.

Ondanks de aanvaarding van de techniek van Fenestra, zelden was ze succesvol om de kloof van bot-lucht gehoor helemaal dicht, en had een 2% hoger risico op het veroorzaken van ernstig perceptief gehoorverlies. In 1950 voorgesteld Samuel Rosen de mobilisatie van de stijgbeugel, die het voordeel van het genereren van onmiddellijke verbetering in het gehoor had en volledig sluiten van de kloof in de meeste patiënten, vervolgens detecteren dat de vaststelling van de steun wordt weer opgewekt in alle gevallen. In 1956 maakte John Shea de eerste stapedectomie, die de ovale venster met een ader graft en het gebruik van een nylon kunstmatige stijgbeugel om het ovale venster aambeeld.

Siebenmann in 1912 bedacht de term die verwijst naar de labyrintische otosclerose otosclerose foei dat de otic capsule van het slakkenhuis en het labyrint gehuld. Hij stelde dat de labyrintische otoeslcerosis kan resulteren in perceptief gehoorverlies.

http://sieplex.com/author/bauke-dievoet

Spreker gezocht?

Twee weken geleden stond ik in het Spant! Bussum, het hele theater vol met collega’s uit het land, een boeiende lezing te geven over psychoakoestiek.

Voor mij persoonlijk was dit publieke optreden de laatste trede die ik nog te nemen had in mijn hele traject in het “overwinnen” van mijn spreekangst.

Een traject van vele jaren trainingen, cursussen, oefenen en “het gewoon doen”. Met kleine stappen steeds meer vooruitkomen. Om dan nu daar in het mooie theater in Bussum, het podium te nemen en het publiek een cadeau te geven. Want dat is wat je doet in public speaking. De kennis die je de ander geeft is als een cadeautje dat je weggeeft.

En het is zo leuk om cadeau’s te geven en te zien hoe iemand daar blij van wordt.

Daarom zou ik dit nu vaker willen, het spreken in het openbaar. Storytelling.

Meerdere onderwerpen die ik als thema voor een lezing kan geven:

1. Mijn vak audiologie, met name de psychoakoestiek. Wat doet iemand met geluid? Hoe werkt ons hoorsysteem? Waarom hoort de één Laurel en de ander Yanny? Wat gebeurt er in dat brein? Van het bewegen van het trommelvlies tot aan de auditieve cortex uitgelegd aan de hand van optische illusies, auditieve illusies die vaak nog zo onbekend zijn. Een leerzame lezing over het horen.

2. Mijn carrière als professioneel kunstenaar. Een inspirerend verhaal waarin als rode draad door dat verhaal uiteindelijk de twee beroepen audioloog en beeldend kunstenaar elkaar weten te vinden.

Art meets Science.

Mijn reis naar Californië. Het kunstproject in het museum of the living artist. De plek waar het kunstenaar durven zijn geboren wordt. Het park waarin dat museum te vinden was, Balboa Park. Waar ik zelfs de foto van mij, ooit gemaakt door mijn broer Jean, terugzag in het museum of Science. Ik als fysicus daar op de foto bij een opstelling over DNA te zien, met als boventitel; the doctor of the future.

3. Mijn traject welk ik gegaan ben om mijn spreekangst te overwinnen. Ik kan nu gewoon voor een hele grote zaal staan vol met kritische collega’s en mijn verhaal vertellen, zonder rood te worden, zonder de brok in mijn keel die spreken onmogelijk maakte.

Van een sociale fobie op mijn 18de tot nu professioneel spreker. Die reis, die persoonlijke reis die ik gemaakt heb, wil ik graag delen. Om mensen te inspireren en kracht te geven dat elke angst te overwinnen is. Het niet makkelijk zal zijn, maar wel mogelijk. Dat je daarbij het niet alleen hoeft te doen, maar jij het wel zelf moet doen. Zonder de bergen te beklimmen kun je de toppen niet halen. Zonder gidsen weet je de weg niet te vinden. Maar enkel al de weg die je gaat, die weg kan al heel bijzonder en mooi zijn. Het is niet enkel de moeite waard om het doel te bereiken. Het pad daarnaartoe kan zelfs nog mooier zijn. Dit is een heel persoonlijk verhaal, maar het heeft mij gemaakt wie ik nu ben. Ik had het daarom niet willen missen, zelfs niet die dalen waar ik doorheen moest gaan. Net die dalen hebben mij de lessen gebracht om te leren. Die lessen wil ik heel graag delen om vooral mensen die spreekangst hebben met dit verhaal de weg te wijzen die ze kunnen gaan om ook die berg te beklimmen, misschien via een makkelijker pad dan ik gegaan ben, maar om uiteindelijk wel op dezelfde top met dat prachtig uitzicht aan te komen.

Een inspirerend zeer persoonlijk verhaal.

4. En dan als laatste voorbeeld mijn twee passies; Kunst en tinnitus. Meerdere genieën uit de geschiedenis werden getergd door gehoorverlies en tinnitus. In de kunstwerken en muziekstukken zijn de sporen terug te vinden waar deze meesters mee te maken hadden. Vincent van Gogh die zijn oor afsnijdt. Beethoven die volledig doof werd en zijn eigen symfonieën niet meer kon horen. Munch met De Schreeuw.

De mens alleen al is een kunstwerk op zich.

Het verhaal van deze bijzonder mooie mensen vertelt vanuit de werken die zij maakte, de schilderijen waar je de strijd in ziet, het vechten tegen de tinnitus, het ernstige gehoorverlies. In een symfonie van Beethoven zelfs te horen. Hij wil het zo graag delen met de wereld. De impact die zijn verlies van het gehoor en de tinnitus heeft op zijn werk, zijn leven, zijn zijn. Een aangrijpend verhaal achter al deze kunstenaars.

Dit zijn verhalen die ik graag wil delen, mensen hiermee wil inspireren, anders te laten denken, anders te laten kijken. Naar hoe mooi de mens is. Wij als mensen hebben de mogelijkheid om over zaken na te denken, het met elkaar erover kunnen hebben, elkaar kunnen horen, maar nog beter elkaar verstaan. In al deze lezingen komt een aspect naar voren, waar je ook vandaan komt, welke achtergrond of nationaliteit, geloof, rang of stand je ook hebt, al dit speelt voor iedereen.

De mens op zich is al een kunstwerk.

Spreker gezocht voor een event, congres of college?

In een vrijblijvend gesprek kunnen we samen bekijken wat mogelijkheden zijn en wat er gewenst is qua tijd en inhoud van de lezing.

Voor meer informatie mail me:

info@dyonscheijen.nl

Jheronimus Bosch – Tuinen der lusten

Mijn lezing “Art meets Science: tinnitus besproken vanuit een brug tussen kunst en wetenschap” begint bij “ De Tuin der Lusten” van Jerhonimus Bosch, die in de 15de eeuw leefde in ‘s-Hertogenbosch, geboren circa 1450, circa want van het begin van zijn leven is maar weinig bekend, zelfs zijn overlijden is niet exact bekend, wel dat Bosch begraven is op 9 augustus 1516.

“De Tuin der Lusten” een prachtig drieluik over het leven, de lusten in het leven en tevens de vergankelijkheid van het leven.

In het linker paneel het begin, Adam en Eva, het paradijs, midden paneel, het leven, de aarde, het feest, rechter paneel, de hel, alle ellende, vergankelijkheid, dood en verderf.

In dit rechter paneel is een oor te zien, twee oren doorboort met een zwaard en een pijl, pijn. Ook Bosch had op het laatst van zijn leven ernstige gehoorproblemen, dat is bekend. Misschien dat daarom niet voor niets de man die dicht bij het tafereel van het oor te vinden is, een zelfportret is? Bosch leefde in de 15de eeuw, zo weinig bekend van zijn eigen leven, vandaar dat we het nooit zullen weten.

Nu was ik bij toeval ook nog bezig met een voorbereiding voor een andere lezing voor AuDidact, een jaarlijks congres voor alle audiciens in Nederland. De titel van de lezing die ik daar ga geven; Psychoakoestiek, hoe gaat iemand om met geluid? De complexiteit van ons brein. Om dit duidelijk te maken maak ik gebruik van optische illusies en zo maak ik een bruggetje naar akoestische illusies, hier een samenvatting van die lezing.

Maar nu kwam ik vandaag bij puur toeval het volgende tegen. M.C. Escher, de kunstenaar die wiskundige figuren en natuurkundige aspecten gebruikte als inspiratie voor zijn kunstwerken. Een kunstenaar met een zeer eigen stijl en die nog nooit een andere kunstenaar had gereproduceerd in zijn werk, behalve één! Jeroen Bosch. En dan precies ook dat deel uit “De Tuinen der Lusten” wat ik er uit hebt gepakt om het oor te laten zien. Maar door dit kunstwerk van Escher zie ik ook echt nu pas de “Boommens” in het kunstwerk van Bosch. Met daarbij het hoofd van de kunstenaar zelf als zelfportret, meerdere kunsthistorici die hierover geschreven hebben. Sterker nog, nu past nog meer mijn hypothese dat het oor met het zwaard en de pijlen een verwijzing zijn naar tinnitus, wel of niet bij Bosch zelf aanwezig.

Hier een link naar het werk van Escher.

Een verklaring die Escher zelf min of meer geeft is dat in deze periode van zijn leven, wonende in Zwitserland, hij en zijn vrouw nogal depressief werden door de witte sneeuw en koude in dat land. Zij waren met het hele gezin verhuisd van Italië naar Zwitserland. Zijn inspiratiebron was weggevallen. De repeterende figuren in Italiaanse potten. Bloempotten en pannen uit de méditerranée waren er niet meer. Nu was het enkel veel wit van de sneeuw.

En jaren daarvoor had Escher een expositie van Bosch gezien, met vooral De Tuinen der Lusten nog in herinnering. Maar waarom dan specifiek dat deel van het doek? Waarom aandacht voor ook dat oor? Bijzonder. Zou Escher ook tinnitus hebben gehad?

Ga ik een andere keer onderzoeken, nu eerst de volgende kunstenaar die ik op mijn lijstje had staan, Fransico de Goya.

Wordt vervolgd.

Kunst en tinnitus

Begin dit jaar werd ik gevraagd om een lezing te geven op de studiedag tinnitus bij de Vereniging voor Gedrags- en Cognitieve therapieën, VGCt, 15 juni aanstaande. De vraag was of ik een boeiende lezing zou kunnen geven, die vooral ook nog op het eind van de dag de interesse zou kunnen prikkelen van de aanwezigen.

Ooit geleerd van een TED-talk dat een boeiende lezing op vier elementen rust. Deze vier elementen vormen samen het woord HAIL:

Honesty, be clear and straight

Authenticity, be yourself

Integrity, be your word

and last but not least

Love, wish them well.

Al deze elementen in één lezing? Dan kom ik al gauw uit op een lezing over kunst gerelateerd aan tinnitus.

Kijken naar kunst is zo iets boeiends, zeker als je op details let. En ik wist uit al die jaren dat we in ons centrum onze tinnitus informatiebijeenkomst geven, dat er net ook heel veel kunstenaars zijn die een groot deel van hun leven getergd werden door gehoorklachten en met name doofheid en tinnitus. Vincent van Gogh en Ludwig von Beethoven, zij zijn hierbij het meest bekend, ook bij het grote publiek.

Naast de verwondering voor kunst heb ik mijn grootste passie gevonden in de audiologische zorg. Elke werkdag geeft zo’n voldoening om met alle kennis over het gehoor en tinnitus er te mogen en kunnen zijn voor mensen met ernstige tinnitusklachten en/of gerelateerde gehoorklachten, te denken aan misophonia, hyperacusis, Ménière, Laag Frequent Geluid.

Audiologie is zo’n mooi en boeiend vakgebied, waarin nog zoveel onbekend is en waar met steeds nieuwe inzichten mensen echt te helpen zijn. Dankbaar zijn dan ook de patiënten als je ze op het spreekuur kunt duidelijk maken wat wij vanuit ons tinnitusteam voor hun kunnen betekenen, die dankbaarheid, dat vertrouwen in ons, dat is een groot recht. Elke werkdag weer ervaren we dat in ons team.

Gehoor is in de basis de essentie van ons mens zijn.

“Nicht sehen trennt die Menschen von Dingen. Nicht hören trennt die Menschen von Menschen.” Immanuel Kant.

Dat wij met elkaar kunnen praten maakt dat we mens zijn. In woorden kunnen vertellen wat er speelt, hoe mooi iets is. Schrijven is ook al een mogelijkheid van communicatie. De woorden die je nu hier leest, maakt dat ik je kan vertellen wat ik zie, wat ik voel, wat ik beleef, hoe ik de wereld zie. De woorden “klinken” in jouw gedachte.

Maar het gesproken woord is veel krachtiger. Emotie komt er dan nog bij, intonatie, klankkleur, stiltes. Zelfs die stiltes kunnen een enorme power hebben.

Met woorden kun je kunst beschrijven, zonder woorden zou kunst niet bestaan. Enkel door erover te spreken, te weten wat er achter het kunstwerk zit, pas dan kan vaak de echte waarde van kunst worden geschat.

Kunst op zich is iets heel bijzonders, kunst maken, kunst kijken, de kunstwereld, ook daar ligt zeker mijn hart.

Beide werelden, zowel de audiologie, als ook de kunst, staan voor een groot deel op het fundament van de psychologie. De psychologie van de mens, gedachten, emotie, gedrag. Het leven.

De psychologie in de kunstwereld, waarin de waarde van kunst enkel iets menselijks is. De geschiedenis, de verhalen, die het kunstwerk kunnen maken tot vrijwel onbetaalbare kunst. De materiaalwaarde bijna nul kan zijn, maar er bij een gerenommeerd veilinghuis miljoenen voor worden betaald, kunst.

En de audiologie, met alles wat ons mens maakt. Elkaar horen, maar vooral aanhoren. Een luisterend oor zijn kan van onschatbare waarde zijn.

Honesty, authencity, integrity and love.

Mat al deze elementen van HAIL in zicht begon ik al vrij vroeg dit jaar met het verzamelen van allerlei informatie over schilderijen, kunstenaars, muziekstukken en componisten. Kunstwerken die ons iets zeggen over het leven van de kunstenaar zelf. Maar dan met name de periode en de impact die gehoorverlies en tinnitus had op het leven van de kunstenaar.

De meest interessante heb ik er uit gehaald en ga ik deze lezing verder vorm geven.

Maar er zitten hier zo veel boeiende nieuwe inzichten in en zaken die ik ontdekt heb, die ik graag met jullie hier wil gaan delen.

Wordt vervolgd.

Jheronimus Bosch – Tuinen der lusten

Vincent van Gogh

Ik had al grote waardering voor Vincent Van Gogh, na het bezoek vandaag aan het Van Gogh Museum is dit enkel maar gegroeid.

Om zo dicht bij te mogen komen, geweldig! Wat een prachtig museum. Wat een prachtig mens.

Niet voor niets dat om 9 uur meters lange rijen bezoekers al te wachten staan en je enkel in jouw tijdslot naar binnen mag. Ik was een uur te vroeg en moest wel nog op mijn tijd wachten. Eenmaal binnen begrijp je waarom. Het is een enorm groot gebouw, maar het is er al zo vroeg waanzinnig druk. Alsof het de drie dolle dagen Bijenkorf zijn.

Ik had gelukkig inclusief audiotour. En daar ging ik. Eerst oog in oog met de meester zelf. Want Vincent is mister Selfie van zijn tijd. Niet omdat hij dat deed om er geld mee te verdienen, maar net omdat hij geen geld had om modellen te betalen. Zijn zelfportretten zijn studies, oefeningen. Wellicht nooit de bedoeling van hem geweest voor verkoop, laat staan opgehangen in een museum. Maar hij kon niet anders dan zichzelf als model te gebruiken. Daarom zijn ook al zijn portretten vanuit een spiegel getekend. Dus hij heeft zijn beeld getekend zoals hij het zag. Als we onszelf zien, in de spiegel, zien wij ons anders dan anderen. Daarom ook is het beeld verdraaid als je een selfie maakt, want anders zou je dat raar vinden. Sowieso moeilijker om dan qua motoriek ook een selfie te maken, maar goed. Vincent schilderde dus heel vaak zichzelf als studiemateriaal.

“Ze zeggen dat het moeilijk is jezelf te kennen, maar het is evenmin eenvoudig jezelf te schilderen.” Vincent van Gogh aan zijn broer Theo, 1886.

En als je bij deze quote “schilderen” niet letterlijk neemt maar figuurlijk, dan wordt het een wel heel diepgaande wijsheid.

Zijn zelfportretten. Stuk voor stuk de armoede in zijn ogen te zien. Maar zo’n passie voor het schilderen, de kunst. De kunstenaar die je dan recht in de ogen kijkt. Mijn hart weent op het moment ik zie hoeveel zijn kunstwerken nu opbrengen en hoeveel mensen het museum bezoeken. Per dag gemiddeld 5000! Dat zijn ongeveer het aantal patiënten wij in ons centrum per jaar zien. En al de merchandise die rondom het museum te koop is. Zelfs een hoek waarin zeer exclusieve kopieën van de meest bekende schilderijen te koop zijn. Een speciale techniek in samenwerking met ik dacht Fuji. Bijna niet meer van het origineel te onderscheiden. Omdat de kopie driedimensionaal is. Dus je ziet exact de streken van de schilderskwast. Ik zag zelfs dat de barsten van de tijd in de verf erin terug te zien zijn. Persoonlijk vond ik de kleur iets doffer, doods, kitscherig. Maar erger vind ik dus het uitmelken van de creativiteit van deze kunstenaar. Overigens niet alleen van déze kunstenaar, breek me de bek niet open. Hier kan ik een boek over schrijven, ga ik later beslist ooit nog doen.

Één groot werk heeft Vincent verkocht. Voor ongeveer duizend euro. Daarom doet het vooral veel verdriet, omdat ik in de ogen van Van Gogh die overlevingsdrang zie als kunstenaar. Hoe moest hij rondkomen met dat geringe geld hij had. En kosten liepen enkel op. In een van zijn laatste brieven, 820 briefwisselingen zijn er van Vincent, bewaard en gebundeld door zijn schoonzus en nu ook via het museum op internet stuk voor stuk te lezen, in een van die laatste dus een hele uiteenzetting van gemaakte kosten naar zijn broer. Theo, zijn jongere broer, ondersteunde Vincent financieel. En in die laatste jaren wordt het Vincent duidelijk dat Theo een gezin moet gaan onderhouden, getrouwd en uitbreiding van het gezin op komst. Die brief aan Theo is een verantwoording voor alle kosten die hij maakt en hoe moeilijk hij het heeft.

Die druk, dat vechten, de onzekerheid en daarnaast zijn intense liefde voor de natuur, voor de mens, de gewone mens. De Aardappeleters en al zijn schilderijen van vrienden en mensen die hem er echt toe doen. Zijn arts die hem helpt in de nacht dat hij het oor afsnijdt schenkt hij een portret. Het cadeau wordt echter niet gewaardeerd. Dat raakt Vincent enorm. Net als de kritische noten die collegae kunstenaars geven op voor Vincent zelf zijn eerste grote werk “De Aardappeleters”. Vele studies en tekeningen gingen vooraf aan dit eerste echte grote schilderij. Vandaag mocht ik het werk met mijn eigen ogen zien. Voor die tijd was Van Gogh een genie. Dat blijkt maar weer.

Naast De Aardappeleters hangt in het museum een vergelijkbaar boerentafereel. Een gezin etend aan tafel, dat in dezelfde periode door collega kunstenaar Jozef Israël is geschilderd. Prachtig werk, alle details zijn heel goed te zien. Mij viel meteen die glinstering in de eetlepel van het kind links op de voorgrond op. Een zo klein detail met wel een hele grote waarde om het allemaal heel echt te laten lijken. De sfeer op het doek is zo goed neergezet, dat als je er langer naar blijft kijken je in de ruimte waant. Dus ja, voor die tijd, wetende dat er nog geen fotografie bestond, film of bioscoop al helemaal niet, een kunststuk. Voor toen zo bijzonder als virtual reality nu. Maar Van Gogh was die tijd al lang voorbij, hij bracht ook de ziel in zijn werk. Details had hij zeker oog voor, maar hij ging toen al voor meer.

Dat hij oog had voor detail blijkt mij nu het meest uit de periode dat hij in zijn laatste jaar door ziekte niet meer naar buiten kon, binnen in de kliniek moest blijven en prenten van een collega schilder ging gebruiken als voorbeeld. Hij schilderde ze groter, in kleur, maar dan ook alles precies nageteld. Zoals het aantal balen stro en traptreden.

En in een aantal van zijn werken ook vele details die ik gemist zou hebben zonder de audiotour. Insecten op blaadjes in het groen en van dichtbij dan in detail weergegeven. Of het derde verliefd koppeltje in “Tuin met geliefden” uit 1887. Dat derde verliefde koppeltje had ik eerst niet gezien, pas toen ik er alert op werd gemaakt zag ik ze in de verte. Daarin zag ik de lol die hij als kunstenaar had. Maakte me blij.

Maar ook zijn experimenteren met kleuren. In ditzelfde prachtige werk “Tuin met geliefden” zijn van ver de minuscule verfstreken niet te herkennen. Van dichtbij is het een prachtig spel van de complementaire kleuren die Van Gogh gebruikt heeft. Hij had meerdere boeken van Delacroix. Een genie op het gebied van kleurcomposities. Daar speelde Van Gogh dan ook de hele tijd mee, met die kennis van kleur.

Met steeds grotere en dikkere halen met zijn kwast. Heel herkenbaar in zijn laatste werken. Hoe mooi om die dan ook allemaal naast elkaar te mogen zien. Aandoenlijk als ik me realiseer dat zijn einde dan nabij is. Ook hij weet dat bij het schilderen.

Delen met de wereld wil hij het, doorgeven, anderen zijn ogen te geven, de mooie natuur te laten zien, deze wereld, het paradijs waarin wij ons mogen begeven.

Ik werd geraakt door zijn drieluik, perzikbloesem, amandelbloesem en ik dacht de appelbloesem. Als een bezetene heeft hij die werken gemaakt, omdat Van Gogh wist dat de bloesemtijd maar van korte duur zou zijn.

En dan, het allermooiste werk van deze genius, Amandelbloesem, ter gelegenheid van de geboorte van zijn neefje, zoon van Theo. Theo, die de liefde voor zijn broer niet enkel in geld wist te geven, maar ook in de naam van zijn zoon, Vincent.

De kunstenaar Vincent van Gogh overlijdt ten gevolge van zijn verwondingen in zijn borst. Een zelfmoordpoging, zo lijkt, die twee dagen later toch zijn tol eist. Beide broers werden niet oud, een half jaar na het overlijden van Vincent sterft ook Theo.

De jonge Vincent, de zoon van Theo, ook ingenieur Van Gogh genoemd, heeft later het Van Gogh museum opgericht en laten bouwen. Architectuur, wie anders, Gerrit Rietveld, strakke lijnen, mooie architectuur, ook modern voor zijn tijd en gelukkig Rietveld werd wel herkend in zijn werk.

Met gemengde gevoelens ging ik na vijf volle uren Van Gogh dichtbij te hebben mogen zien het Museumplein op. Even liggen op het grasveldje voor het Concertgebouw. Waar ook verliefde stelletjes liggen in het gras, opa’s en oma’s met kleinkinderen spelen. Chinezen, Duitsers, Amerikanen, alle kleuren aanwezig zijn.

“Er is niets artistiekers dan van mensen te houden”. Vincent van Gogh

Horen is meer dan enkel de oren.

Komend weekend sta ik in het theater en congrescentrum Spant! in Bussum. Op zaterdag 26 mei en maandag 28 mei voor het jaarlijkse audicienscongres AuDidact.

In de middag geef ik een lezing over psychoakoestiek, in de ochtend mag ik het congres openen met een gesproken column. Deze zal hier voor de deelnemers later terug te vinden zijn, maar voor jullie trouwe lezers van dit blog hier al de primeur.

Gesproken column Horen is meer dan enkel oren.

Het jaarlijkse audicienscongres AuDidakt staat deze keer voor een groot deel in het teken van de REM-meting. DeReal Ear Meassurement. In detail kunnen meten wat er aan versterking in de gehoorgang gegeven wordt. Meten is weten.

Meten is weten, dat zou mij als fysicus als muziek in de oren moeten klinken. Maar al vanaf het prille begin van mijn opleiding tot klinisch fysicus – audioloog werd ik geraakt door de kunst van het horen. Wat doet dat brein van ons met al die prikkels aan geluid welke wij de hele dag binnenkrijgen. Dat fascineerde mij enorm. Zo heb ik mij dan ook als audioloog gespecialiseerd in de psycho-akoestiek. De wetenschap die zich bezighoudt met hoe mensen geluiden waarnemen. Wat doet iemand met geluid? Hoe werkt dat gehoorsysteem in ons brein? Hoe horen wij?

In mijn opleiding natuurkunde in Duitsland was ik al in detail alles te weten gekomen over Decibel en Hertz. Die Kunst des Wahrnehmens. Kijken en onderzoeken. Nieuwe dingen ontdekken. Meten is weten. Maar pas in de kliniek, in de audiologie, werd ik gegrepen door ons oor, ons auditief systeem. Ik wist van de Fouriertransformatie, de mogelijkheid om van een brei aan geluiden al die frequenties in individuele frequenties uit te filteren, maar om te zien dat al die geluidstrillingen door cochlea uiteindelijk in dat brein kunnen worden omgezet in iets waar we een betekenis aan kunnen geven, dat was voor mij ongelofelijk. Hoe dat überhaupt zo alles kon groeien.

Het auditief systeem.

Dat hele proces van oorschelp tot aan de auditieve cortex. De gehoorbeentjes, hamer, aambeeld, stijgbeugel, de kleinste botjes van het menselijke lichaam. Het slakkenhuis, de cochlea, het orgaan van corti, het membraan van Reissner, de binnenste en buitenste haarcellen, de ionenstromen, kationen, calciumionen, die uiteindelijk via neurotransmitters, via al die knooppunten in het brein dat eindstation bereiken, de auditieve cortex. We weten het allemaal.

Het moment ik de werking van dit hele gehoorsysteem hier nu in deze video laat zien, horen jullie de muziek op de achtergrond, kun je waarschijnlijk ook al horen welke componist dit is, de klassieke muziekliefhebbers onder jullie zullen wellicht zelfs kunnen horen welke symfonie dit is. Tevens hoor je mijn stem, je begrijpt wat ik zeg, waar ik het over heb, je kunt zelfs de reactie van je buurman horen, die zachtjes tegen je spreekt, je hoort de ruis van de apparatuur in de zaal. Met je ogen dicht zou je zelfs kunnen horen waar al die geluiden vandaan komen.

Horen is dus meer dan enkel de oren.

Het oor zelf is al zo mooi op zich, alleen die oorschelp al. De vorm, de werking van dat hele binnenoor. Maar wat er daarna allemaal in ons brein gebeurt is geniaal. Bijna onbegrijpelijk, maar toch ga ik het proberen, om jullie vanmiddag mee te nemen in die complexiteit van dat brein. De titel van dit congres is niet voor niets: In en tussen de oren.

Ik hoop jullie zelfs handvatten te gaan geven om oplossingen te vinden voor complexe gehoorproblemen die jullie tegenkomen in de praktijk. Mogelijkheden in de hoorrevalidatie waarvan we ons tot nog toe weinig bewust van zijn. Maar net door er bewust van te worden, gaan we de mogelijkheden zien om betere zorg te leveren aan mensen die door een gehoorverlies minder goed horen.

Horen is namelijk meer dan enkel oren.

“Nicht sehen trennt die Menschen von Dingen. Nicht hören trennt die Menschen von Menschen”. Immanuel Kant, Duitse filosoof achttiende eeuw. Hij zag al dat met elkaar praten, een gesprek hebben, informatie en kennis uitwisselen, dat al dit ons eigenlijk pas echt mens maakt. Het niet kunnen zien verwijdert je van dingen om je heen, het niet kunnen horen maakt het moeilijker om je te verbinden met mensen. Een sociaal isolement is een vaak gehoord probleem bij ernstig slechthorenden.

Onlangs mocht ik op een boekpresentatie spreken van een van mijn patiënten. Saskia Boer, haar debuut Mam hoort weer! Van hoortoestel tot cochleair implantaat. Een aangrijpend verhaal van een jonge moeder die langzaamaan doof wordt. Haar eigen verhaal heeft ze geschreven in romanvorm, waar ze vanuit het perspectief van haarzelf en vanuit het perspectief van haar dochter de impact beschrijft van een progressief gehoorverlies op het leven in een gezin. Geluiden die voor ons zo vanzelfsprekend zijn om die dan te gaan missen.

Schermafbeelding 2018-05-20 om 13.02.47

Op de kaft van het boek heeft Saskia de voor haar zo bijzondere geluiden en ervaringen weergegeven. De schoenen, de kerkklok, al dit met een verhaal er bij. Maar ze beschrijft ook de andere zintuigen die daar waar mogelijk gaan compenseren. Eerder dingen zien, ruiken en voelen. Een eye-opener voor iedereen die met gehoor te maken heeft, wij allemaal dus.

Onze zintuigen worden vandaag ook geprikkeld. Mogen we ons daar vandaag nog bewuster van worden.

Dat we kunnen leren van het gesproken woord, kunnen genieten van de muziek, kijken naar beelden die onsgetoond worden in de presentaties, dat we de koffie en het gebak straks in de pauze nog sterker mogen ruiken en proeven en dat we af en toe kippenvel mogen hebben van wat ons wordt verteld.

Ik nodig jullie uit om vandaag al die zintuigen te gebruiken en je te laten informeren en inspireren, maar vooral ook om de passie in dit vak samen te delen en straks in jullie eigen werk op alle mogelijke manieren met nog meer plezier een luisterend oor te zijn voor de cliënt.

Wat een mooi vak; de Audiologie.

Ik wens jullie een leerzaam en boeiend congres toe. In en tussen de oren!

Vrijdag de dertiende

Vrijdag de 13de, zullen we maar zeggen.

Zit je twee uur in de trein naar Utrecht. Met m’n drukke agenda had ik mij voorgenomen die tijd nog te gebruiken om mijn presentatie te finetunen. Dat doe ik wel vaker. Het laatste moment nog even creatieve invallen of nog net de laatste actualiteiten toevoegen aan een lezing.

Zo ook deze keer, ik had plaatjes met aandacht voor Misofonie Nederland, ik had een dia met extra de punten van aandacht voor tinnitus bij kinderen, de niet interessante dia’s toch maar verwijderd. Alles bij elkaar zag ik dat ik te veel dia’s had, dus nog wat meer verwijderd, want liever in een rustig tempo iets vertellen dan dat ik als een sneltrein er doorheen moet gaan. Nog wat overgangen beter laten lopen. Dia’s in volgorde veranderd. Klaar.

Dacht ik.

Nog nooit problemen gehad met het aansluiten van mijn laptop op welke beamer of ander systeem dan ook. Maar nu, nu ging het dan een keer goed mis. De techniek liet mij helemaal in de steek, op geen enkele manier was er de koppeling te maken met de beamer. Aan uit, esc, control en F3, niets veranderde ook maar iets, het scherm bleef zwart.

Gelukkig, had ik vorige week die geniale ingeving gehad om de lezing die ik voorbereid had al op stick te zetten, want stel je voor dat…, dan heb ik in ieder geval een power point versie, zo dacht ik nog. Want ik werk met Apple, dus sowieso moet die Keynote versie dan nog eerst geëxporteerd worden naar een Power Point document om het bestand überhaupt te kunnen gebruiken.

Maar ja, in die oude versie, geen aanpassingen, geen nieuwe dia’s, geen aandacht voor tijd.

Improviseren maar! Kijken wat er komt en daar een passend verhaal bij vertellen en omwille van tijd de vaart er goed inhouden. En dat alles met toch ook nog de rode draad volgen en aandacht houden voor het thema; Kinderen en tinnitus.

Vrijdag de dertiende, zullen we maar zeggen.

In de hoop dat een mens gewoon mens mag zijn

Vandaag in het nieuws Wilders’ actie om nu af te wachten wat er uitkomt op de aangiften die zijn ingediend tegen Pechthold.

Zo gemeen en kinderachtig om te gaan afwachten en te kijken of de uitspraken van Pechthold ook juridisch onder discriminatie zouden vallen, om zo je eigen straf te ontlopen.

Maar er is wel één belangrijk verschil, Pechthold zet niet aan tot haat. De uitspraak van Wilders was: “Wat willen jullie? Minder Marokkanen? Dan gaan we daar voor zorgen!”.

Het is al weer zo lang geleden, het is ronduit belachelijk dat Wilders hier nog steeds mee wegkomt als politicus. De impact die zijn woorden hebben is met geen pen te beschrijven. Wat het met je doet, als iemand met gezag, die namens een groot deel van de bevolking behoort te opereren, dit soort uitspraken doet.

Ik schreef er toen al een blog over om te laten zien hoeveel die woorden van Wilders diep van binnen je kunnen raken. Je hart bijna doet breken als je je bedenkt wat zijn woorden betekenen. Welk doel deze woorden voor ogen hebben en daarmee een gevaar zijn voor de samenleving.

Wie is nu een gevaar voor wie?!

Blog 2016: “Alsjeblief, zeg nog eens geodriehoek!”

2018 hebben we nu. AZC’s die gaan sluiten. De negatieve interpretatie die de grote massa heeft bij het zien van een hoofddoek of het horen van de naam Allah.

Langzaam maar zeker krijgt die blonde rakker het dan toch maar voor elkaar. Subtiele veranderingen in het collectieve gevoel mensen hebben bij al die voor hun zo onbekende mensen en gewoonten.

Ik heb er al vaak over geschreven en ik zal het blijven doen ook. Niet enkel voor mijn eigen gezin, maar ook voor al die mensen, de vluchtelingen die ik mocht zien op mijn spreekuur. Zij die de pech hadden in het verkeerde land geboren te zijn. Alles op orde hadden voor hun gezin en familie, maar waarbij bommen en kogels dicht bij huis er dan toch uiteindelijk voor zorgden dat er maar één uitweg mogelijk was, de vlucht naar het buitenland.

Een van de verhalen.

Het land waar zij nu wonen, een buitenland voor deze mensen nu is en waar dan nu in plaats van bommen woorden een bedreiging vormen. Een land waar ze sowieso zich al niet thuis kunnen voelen want niemand spreekt hun taal. Niet enkel als gesproken taal, maar ook in vorm van het zicht op het leven, de normen en waarden die zij hebben.

Vanuit hun perspectief kan ik me heel goed voorstellen dat zij vrijwel zeker weten dat de grote massa de essentie van het echte leven volledig verloren is. Kijkend naar TV, naar wat wordt neergezet als de norm en het doel van het leven. Een wereldleider als Trump dit alles nog eens beaamt door te laten zien dat deze manier van leven zelfs gewoon succesvol kan zijn. Getolereerd wordt in de huidige maatschappij. Macht, geld, platte sex en vooral materialisme, egoïsme en narcisme de eigenschappen zijn die zegevieren.

Om dan nog vast te blijven houden aan een sterk geloof waarin al dit ten stelligste wordt afgekeurd, een geloof waarin mooie handvatten gegeven worden om een samenleving te creëren waar leven respectvol benaderd wordt.

Islam, christendom, protestantisme, boeddhisme, hindoeïsme, het maakt niet uit, vanuit elk geloof worden hoekstenen gelegd, fundamenten voor een respectvol, liefdevol, eervol en waardevol bestaan. Een samenleving waarin rangen, standen, maar vooral ook rassen er niet toe doen. Geen verschil mogen en kunnen maken in hoe we met elkaar omgaan.

Zij ervaren elke dag hoe mooi het leven kan zijn, zelfs nu in het vreemde land en met je hele gezin op een klein kamertje in een opvangcentrum. En dat kleine geluk word je dan ook nog eens langzaam ontnomen door woorden van politici?

Opnieuw laat ik hier van me horen, in de hoop dat het tij nog te keren is. Dat liefde voor elkaar, de liefde voor mensen mag overwinnen.

In de hoop dat een mens gewoon mens mag zijn.

Help, mijn dokter is ziek!

De griepgolf houdt langer aan dan verwacht. In de Zuyderland ziekenhuizen zijn er zelfs heel veel artsen ziek waardoor er diensten in het ziekenhuis moeten worden aangepast en operaties worden uitgesteld. Dus ja, mensen die in de gezondheidszorg werken kunnen ook ziek worden. Sterker nog, het risico om goed ziek te worden lijkt mij zelfs groter als je werkzaam bent in de zorgsector.

Sowieso, mensen die er voor kiezen om in de gezondheidszorg of in de dienstverlening te gaan, willen in de basis graag mensen helpen. Vanuit het diepste van hun hart er voor een ander kunnen zijn. Zeker binnen de verpleging, maar ook gewoon al binnen de zorg in het algemeen.

Een goede arts heeft een groot empathisch vermogen. De beste arts luistert actief naar zijn patiënt, enkele woorden zijn genoeg om een idee te krijgen van wat de hulpvraag is. Maar we kennen het allemaal, de arts die maar één minuutje naar je verhaal luistert en meteen zijn diagnose stelt, als het ware je de deur uitwerkt, zal weinig succes hebben. De patiënt voelt zich niet gehoord en gaat ontevreden naar huis, en terecht.

Het gesprek, de tijd er voor nemen om echt te luisteren, kan in mijn ogen nog veel meer betekenen dan het pilletje dat wordt voorgeschreven. Een luisterend oor hoeft niet direct de oplossing van de klacht te zijn, maar kan wel een mogelijkheid bieden om eens open en eerlijk, in een vertrouwde setting aan iemand met een professionele blik, het hart te kunnen luchten.

Vandaar dat artsen met een groot empatisch vermogen in de gezondheidszorg een hoge waardering krijgen. Beter beantwoorden aan de hulpvraag van patiënt en zelfs zonder ingrijpen of medicatie iemand “beter kunnen maken”.

Met zorgkaartnederland.nl krijg je daar nog meer zicht op. Artsen die ik goed ken, waarvan ik weet dat ze tijd nemen voor hun patiënten en heel sterk aanvoelen wat de patiënt te vertellen heeft en actief luisterend een gesprek hebben, zij scoren hoog. Patiënten zijn zelfs bereid om hun tevredenheid te delen met anderen en nemen de moeite om online een score en referentie te geven.

Maar, die mooie eigenschappen, het luisterend oor, tijd nemen voor patiënt, groot empathisch vermogen, al die kwaliteiten zijn net ook de valkuilen. Er voor iemand willen zijn, kan ook betekenen dat op het moment het heel druk is, toch graag die tijd voor de patiënt genomen wordt. Ondanks dat er nog een hele stapel aan administratie en telefonische consulten ligt, de zelfstandig professional die zijn eigen verantwoordelijkheid daarin kan nemen, dan toch maar de tijd neemt om nog even een patiënt of collega tussendoor te helpen. Misschien zelfs “gewoon” even in de pauze. Want dat empatisch vermogen zet je niet zo maar even uit. Er voor een ander echt willen zijn, zet je niet even opzij op het moment je het zelf enorm druk hebt.

En chronisch je grenzen overschrijden, niet luisteren naar je eigen lichaam, geeft op termijn lichamelijke klachten. Daarom denk ik dat mensen die in die zorgsector of dienstverlening werkzaam zijn, een groot risico lopen om zelf ziek te worden.

Grenzen bewaken, af en toe “nee” durven zeggen. Een goede balans houden tussen de energievreters en energiegevers. Ik weet het allemaal, ook ik moet er continu op letten. En genoeg collega’s die ik hiermee zie struggelen.

Ook ik heb er van moeten leren. Niet voor niets dat ik me zo goed kan vinden in mijn eigen patiënten. Zij hoeven eigenlijk maar één woord te zeggen en ik weet wat ze bedoelen. Alleen ieder heeft zijn eigen verhaal, zijn eigen life-events. Het is dan toch altijd weer belangrijk om van elk individuele patiënt het verhaal te horen om een passend advies te kunnen geven. Tijd te nemen om echt te luisteren naar wat er echt toe doet.

En als ik het dan heb over het glas, das Glas der Lebenzakzeptanz, dan zie ik zelf ook mijn eigen glas. Iedereen heeft zo zijn eigen glas, niemand heeft een leeg glas. Altijd zullen we iets in ons glas hebben zitten. Het is echter van groot belang om een balans te vinden. Het glas niet te laten overlopen. En als het overloopt, daar de ruimte voor nemen, het toe te laten en met kleine stappen weer rust creëeren, pas op de plaats te maken en even te focussen op vooral dat wat energie geeft, vreugde schept, je sterk maakt.

We weten het allemaal, maar het leven is continu leren en ervaren. En ook een arts kan af en toe ziek zijn of een luisterend oor nodig hebben.

Tenslotte zijn we allemaal gewoon maar een mens.

Tips die ik zelf probeer toe te passen:

Stel jezelf haalbare doelen. Het geeft veel meer voldoening als je iets gedaan krijgt wat ook kan. De lat niet te hoog leggen, in trapjes omhoog klimmen en af en toe even pas op de plaatst en om je heen kijken om te zien wat je al hebt, dankbaar te zijn met ook al ogenschijnlijk kleine dingen, bewust zijn van wat je hebt geeft een goed gevoel en energie om weer door te gaan.

Kwaliteit is belangrijker dan kwantiteit. Bewust ervaren wat je voor elkaar krijgt, wie je bent, waar je bent, maakt gelukkiger. Geeft kracht.

Het oude loslaten en het nieuwe accepteren. Zij die zich het beste kunnen aanpassen aan nieuwe situaties zijn het sterkst. Darwin gaf dit ook al aan, niet de sterkste overwint, niet de slimste, maar degene die zich het gemakkelijkst aan een (nieuwe) omgeving aanpast.

Successen vieren, complimenten aanvaarden, het liefst zelfs die complimenten ergens bewaren, opschrijven. En niet een compliment wegwuiven met een opmerking als “Ach, dat valt wel mee” of “Dat is toch heel normaal”.

Vooral ook lief en aardig voor jezelf zijn!

De wereld verbeteren?

Ik weet niet hoe het jou vergaat, maar de laatste tijd zie ik enkel ellende om mij heen als ik de krant open sla, het nieuws kijk, 1Vandaag of De Wereld Draait Door.

Trump en Kim Jong Oen, ik ga die naam bewust nooit goed schrijven, die twee idioten, die over ruggen van de hele wereldbevolking hun ego’s proberen hoog te houden.

Een genocide in Myanmar die zich onder ogen van diezelfde wereldbevolking voltrekt en er schijnbaar niets mogelijk is om die arme mensen daar te helpen. Nu zelfs op grote schaal sporen vakkundig worden gewist om eventuele onafhankelijke partijen geen enkel bewijs te laten vinden van het schenden van mensenrechten op politiek niveau.

Israël en Palestina waar je op wereldniveau een strijd ziet die zo onmenselijk is en op momenten zo kinderachtig dat je je sterk afvraagt waar gaat dit in vredesnaam nog over. Mensen elektrische stroom ontnemen? Mensen gewoon treiteren alsof het een kleuterschool is om ze letterlijk en figuurlijk uit de tent te lokken.

Elke dag weer komt er wel zo’n bericht via media tot ons.

Terwijl dicht bij huis, familie en vrienden om je heen, iedereen met afschuw reageert op weer een schandaal rond Trump. Dat vrienden die vroeger regelmatig Palestina bezochten, geen enkele strijd zien tussen een Israëliër en een Palestijn. Sterker nog, beide groeperingen kunnen heel goed samenwerken. Als vrienden door het leven gaan en elkaar waar nodig is helpen.

Dicht bij huis is er wel vrede, dicht bij huis houden we ons wel aan alle regels en denken we aan anderen.

Deze week sprak ik met Kim Noach, een jonge journaliste bij De Limburger. Zij was gevraagd het draaiboek te organiseren voor een boekenpresentatie en tevens gastvrouw te zijn voor deze avond. Ook hier weer compassie, medeleven en er voor elkaar willen zijn in die wereld om ons heen. Het respect en interesse zij had in het verhaal van Saskia Boer was hartverwarmend. Saskia Boer, de schrijfster van het boek “Mam hoort weer!”. Het verhaal van een jonge moeder die langzaam doof wordt. De impact op het leven van de moeder, maar ook mensen om haar heen. Ik zag de compassie, het empatisch vermogen bij Kim om zich volledig te verplaatsen in het leven van Saskia. Zij gaf Saskia ook een mooi podium om haar verhaal te vertellen.

Tussen de bedrijven door sprak ik met Kim hierover, de negativiteit in het nieuws en de aandacht in de media voor enkel het slechte in de wereld.

Besmetten we elkaar net niet meer met het negatieve om ons heen, op het moment we blijven focussen op al dat negatieve? Gaan we niet dan ook Trumpiaans denken, omdat die houding, dat denken enkel een gewin lijkt te geven? “Teflon Trump” wordt die gek nu al genoemd. Geen enkele president zou namelijk nog aan de macht zijn, met ook maar een fractie aan schandalen waar Trump steeds mee weg komt. Tja, als de president zich al niet aan regels hoeft te houden, waarom ik dan?

Wat kunnen wij daar aan veranderen? Welke macht hebben wij om invloed te hebben op wat er in de wereld om ons heen gebeurt?Machteloos voel ik me als ik er naar kijk.

Ik vraag me dan toch steeds maar weer af, waar is er een mogelijkheid zodat ik toch hierin iets kan betekenen?

En toen zag ik het, deze week in het gesprek met Kim. De kracht zit hem namelijk enkel en alleen in het blijven focussen op het goede. Het goede voorbeeld blijven geven aan onze kinderen, de volgende generatie. Een inspiratiebron zijn voor anderen. Zelfs met de kleinst mogelijke gebaren.

Door er te zijn voor anderen, enkel met goede bedoelingen elkaar helpen, helpen zonder een tegenverwachting, het hoeft niet op die balans, het is ook fijn om er gewoon voor een ander te zijn, zonder iets terug te verwachten.

Maar het begint heel eenvoudig al met elkaar een goeie dag te wensen als je elkaar tegenkomt. Gewoon even een vriendelijke lach en een hallo, kan al heel veel betekenen.

Gelukkig zie ik dat ook in mijn eigen wereld, dichtbij om me heen steeds meer. Onvoorwaardelijke liefde voor de mensen om je heen. Gewoon vanuit een goed hart, goed doen.

Een inspiratiebron zijn voor iemand anders. Al is dat er maar één, één is er al meer dan géén.

Die goedheid gaat zo in kracht winnen en als voorbeeld zijn, zodat het gedrag van een Trump, een Kim Jong Oen, maar ook het gedrag van al die rotte appels bij een Oxfam Novib, Rode Kruis of welke instantie ook, dat zij die het verprutsen voor al die anderen, geen enkele kans krijgen om er ook maar even aan te denken om slecht te doen. Alles zal in het teken staan om wereldvrede te bereiken, want dat is voor iedereen het hoogste doel.

Enkel een handeling of besluit dat bruggen bouwt en verbindt wordt geaccepteerd. Al het andere dat ook maar iemand in een hokje stopt of een onderscheid maakt in ras, geloof, rang of stand wordt van tafel geveegd. Is not done! Kan gewoon niet meer anno 2018.

Als we laten zien dat samenwerken met verschillende nationaliteiten en religies wel kan, als we zij die hulp nodig hebben vanuit een respectvolle manier kunnen helpen. Er voor iemand kunnen zijn, die ons zelfs op voorhand al niets kan gaan teruggeven. Als we ons verdiepen in iemands andere kijk op het leven, zonder een oordeel te geven. Dan kan die wereld toch echt wel anders zijn.

En het mooie is, dit alles gebeurt elke dag al gewoon om ons heen! Ik zie het bijna voortdurend als ik er op let. Het zit ook al standaard in ons. Wij mensen willen helpen, willen er zijn voor elkaar. We zijn sociaal en willen net samen zijn met elkaar. Lol hebben. Gezellig samen zijn. Een vanzelfsprekendheid. Dat geeft net de jus in het leven en een heel fijn gevoel.

Voor de meeste van ons ook zo vanzelfsprekend dat we het bijna niet meer zien. En ik ben er van overtuigd dat als we met zijn allen weer meer zouden gaan focussen op het goede om ons heen. Dan kan de wereld enkel beter gaan zijn.

La Sagrada Familia en het Glaspaleis

Ter voorbereiding van een boekpresentatie was ik vandaag in het Glaspaleis in Heerlen. Een uitzonderlijk architectonisch gebouw. Om te laten zien hoe ingenieus de constructie is, staan er een aantal maquettes in de bibliotheek. In deze maquette (foto: maquette Jos Dreissen) kun je heel goed het geraamte zien, de basis waarop dit alles gebouwd is. Het gehele gebouw steunt namelijk enkel op de pilaren die in het midden te vinden zijn.

Dit is zo ingenieus bedacht, toen in 1933, door de Heerlense architect Frits Peutz. Normaal bouw je een huis of een gebouw op vier muren. Hier is enkel glas aan de buitenkant, geen muren. Vandaar ook de naam Glaspaleis. Sowieso, kijk eens naar die hoeveelheid aan glas. Dat is echt ongelofelijk.

En dan die pilaren, de vorm, een zo natuurlijke vorm. Ze laten mij meteen denken aan de pilaren in de La Sagrada Familia van Antonio Gaudí, Barcelona. Het meest indrukwekkende gebouw ik ooit heb mogen aanschouwen. Het verhaal erachter, het leven van de kunstenaar zelf, Antonio Gaudí, boeken zijn er over geschreven. En al die andere creaties die hij heeft ontworpen en gecreëerd stuk voor stuk kunstwerken.

Gaudí heeft zijn dromen tot leven kunnen maken. Zo veel ingenieuze ideeën en plannen die mensen kunnen hebben, maar je moet ze ook maar waar kunnen maken. Gaudí deed dat in een tijd waarin dat eigenlijk onmogelijk was, begin 19de eeuw.

Zou Peutz geïnspireerd zijn door het werk van Gaudí?

Gaudí overleed in 1929 bij een verkeersongeval met een tram, midden in de stad. La Sagrada Familia was het laatste grote werk waar hij op dat moment aan het werk was. Een levenswerk, anno 2018 wordt er nog elke dag aan gewerkt, de bouw is nog lang niet af. Oplevering is gepland in 2026.

Gaudí was in die tijd al wereldberoemd. Het zou zo maar kunnen dat in die jaren dertig Peutz al een bezoek had gebracht aan dit bijzonder architectonisch kunstwerk in Barcelona. En hij in die periode geïnspireerd is geraakt en zo het Glaspaleis ontwerpt?

Een prachtig ontwerp trouwens, Schunck*, het Glaspaleis, de eenvoud, maar toch zo magistraal, op de een of andere manier zag ik het gisteren pas. Wat een bijzondere plek dat is.

Nu ik het hier zo schrijf bedenk ik dat het mij pas zichtbaar werd doordat Saskia Boer mij een rondleiding gaf. Zij is de schrijfster van het boek “Mam hoort weer!”. Haar debuut. Woensdag gaat ze dit boek aan het grote publiek presenteren. Zij zelf werkt in het Glaspaleis, in de bibliotheek en in het museum. Trots liet zij mij dit alles zien, zij vertelde mij ook van het glas en het verhaal van de pilaren. Pas toen zij mij dit alles vertelde zag ik het.

Saskia is ernstig slechthorend tot zelfs audiometrisch doof. Daarover schrijft ze ook in haar eerste boek. Een aangrijpend verhaal over een ernstig slechthorende moeder en haar goedhorende dochter. Zo helder en fijn geschreven dat het een mooi verhaal is om te lezen. Drempelverlagend, zij laat de lezer zien hoe complex het is om in deze horende wereld slechthorend of zelfs doof te zijn. Het onbegrip, het onzichtbare, de impact op het leven.

Saskia heeft een cochleair implantaat, een bionisch oor. Zonder dit hulpmiddel hoort ze dus helemaal NIETS. Met het cochleair implantaat, het CI, hoort ze wel, maar dan nog steeds als slechthorende. Vandaar ook dat zij meer visueel ingesteld is. Tijdens de rondleiding die Saskia mij gaf, lag er een papieren propje op de trap, zij zag het en raapte het op, om het later in de prullenbak te gooien. Zij zag het, ik niet.

Zo liet zij ook mij door haar ogen zien, hoe mooi die plek daar is, het Glaspaleis, hartje Heerlen. Ik ga er binnenkort een hele dag naar toe, het museum, de bibliotheek, je kunt er zo een dagje doorbrengen. Heb er nu zelfs twee mensen werken die ik ken, Saskia Boer en mijn eigen grote neef Hub Pieters. Ook hij is een bijzonder mooi mens, belezen en een groot dichter, schrijver van al enkele boeken én muziekliefhebber. Dank zij hem is mijn liefde voor muziek ontstaan. In de jaren tachtig werd ik regelmatig samen met mijn twee broertjes naar ome Giel en tante Mien gebracht. In de vakantieperiode, op het moment mijn ma in het ziekenhuis ging werken werden wij naar Heerlen gebracht. Daar verheugden wij ons dan op, op de grotere neven die zo’n tien jaar ouder zijn. Zij hadden platenspelers en grote posters aan de muur. Muziek was hun passie. Yes, Marillion en The Alan Parsons Project. En laat net nu die laatste groep een prachtig muziekproject gemaakt hebben rondom Antonio Gaudí. Een muzikale ode aan een groot kunstenaar.

Mooi is, dat dit muzikale project pas later is uitgekomen, in de tijd dat de compact disc door Philips was ontwikkeld en werd geïntroduceerd. De CD was toen nog zo nieuw. Er was zelfs een radioprogramma waarin elke week de laatste CD’s werden gedraaid die dan in die maand waren uitgekomen. Brothers in Arms van de Dire Straights is denk ik toen zo bekend geworden, omdat net die CD ook de eigenschap had om absolute stilte te laten ervaren in de muziek. En de bastonen zo diep te laten klinken.

In die periode kwam Brothers in Arms op nummer 1, maar ook Gaudí van The Alan Parsons Project. Ik was verkocht.

Gaudí, is de allereerste CD die ik van mijn spaarcenten kocht.

Mijn eerste CD, ik had zelfs nog geen CD-speler. Niet veel later wel en toen heb ik die CD helemaal grijs gedraaid. Grappig, met een CD kon dat dus eigenlijk helemaal niet meer! Grijsdraaien. Maar toch, grijsgedraaid dus.

Gaudí, The Alan Parsons Project. Het zijn stuk voor stuk bijzonder mooie muzikale verhalen, maar het meest indrukwekkende is toch de intro. Ook die stem die dan kort vertelt over Antonio Gaudí en de geschiedenis van La Sagrada Familia. Dat eerste nummer op de CD heet dan ook La Sagrada Familia.

Ik was al verliefd op het gebouw voordat ik er geweest was. En nu komt nog iets heel bijzonders dat de cirkel helemaal rond maakt. Op de voorkant van het boekje dat bij de CD zat, zie je een foto van een van die trappenhuizen in La Sagrada Familia die Antonio Gaudí ontworpen had. Gaudí is gek op de natuur, vormen uit de natuur. En als je van bovenaf in zo’n trappenhuis naar beneden kijkt, dan zie je een slakkenhuis, de cochlea. De cochlea, waar dit verhaal over gaat, dit boek. De cochlea, het binnenoor. Want zonder dat binnenoor, is er geen muziek. En dan zijn we terug waar het deze keer om gaat, bewust worden van de impact die het op iemands leven heeft om niets meer te horen. Doof te zijn. Er begrip voor te hebben, rekening te houden met de beperking die een sterk verminderd gehoor geeft. Daar gaat het boek over. Een aangrijpend verhaal over iets dat de meesten zo maar als vanzelfsprekend aannemen, een goed gehoor.

La Sagrada Familia, The Alan Parsons Project

Boekpresentatie Saskia Boer

Doomsday clock, het is vijf voor twaalf

Elk jaar waarschuwen wetenschappers hoe laat het is voor het einde van de mensheid. Vorige week presenteerden ze weer hun zogenoemde Doomsday Clock. Dit jaar staat de klok op twee voor twaalf.

Afgelopen oudjaarsdag schreef ik er zelf al een blog over die ik toen niet heb gepubliceerd. Ik dacht het is mijn eigen doemscenario, laat ik dat maar voor mezelf houden. Maar nu ik vandaag dit nieuwsbericht lees, ga ik het blog toch nog met jullie delen. Mijn klok stond toen op vijf voor twaalf.

31 december 23:55 uur.

Het is vijf voor twaalf. Bijna 2018. Het oude jaar is achter de rug, het nieuwe staat voor de deur.

Een kleine blik op de toekomst geeft mij toch af en toe een wat angstig gevoel.

Voor degene die nu het nieuwe jaar onbezorgd in wil gaan, zich niet bijzonder slecht wil gaan voelen, zonder al te veel zorgen verder wil gaan met het leven, stop dan alsjeblief hier met lezen.

Ok, je gaat dus door? Je gaat dus mee met mijn gedachten? Mijn visie over deze wereld? Mijn noodkreet die ik hier ga schrijven?

Mijn noodkreet? Nee, ik denk de noodkreet van velen!

En het meest in mijn gedachte gegrift die van Wubbo Ockels nu al weer drie jaar geleden, een zeer gewaardeerd astronaut die op zijn sterfbed een pleidooi houdt, een noodkreet uitte om ons te laten inzien waar de mens mee bezig is en daar waar mogelijk keuzes te maken die misschien deze wereld nog zouden kunnen redden.

Wubbo Ockels wil ons met de laatste adem die hij nog heeft iets duidelijk maken. Hartverscheurend zijn de laatste woorden waarmee hij zeer geëmotioneerd ons toespreekt. Alleen kan ik me heel goed voorstellen dat het voor iemand die geen technische achtergrond heeft moeilijk te volgen is en al helemaal niet voor te stellen is het inzicht Wubbo hier geven wil. Daarom ga ik het in mijn eigen woorden proberen te vertalen in een Jip en Janneke taal, zodat deze noodkreet gedeeld kan worden en het iedereen begrijpt.

Hier een tweede en laatste waarschuwing, de angst slaat je zo meteen om de oren. Nu nog kun je er voor kiezen wat miljoenen andere mensen elke dag doen, gewoon leven. Genieten van al dat moois ons gegeven is om ons heen, het allemaal aannemen als een vanzelfsprekendheid, zorgeloos tot je nemen, al dat wat er voorbij komt, er van uitgaan dat alles er gewoon altijd is. Jouw leven is nu prima, geen zorgen, helemaal tevreden. Is dat voor jou genoeg? Als je doorleest kan het zijn dat je hierna regelmatig even in paniek schiet bij het bewust worden waar je eigenlijk bent in dit universum. Je leven zal niet altijd vol angst zijn, maar wel regelmatig bezorgd om wat er komen gaat, als je dat niet al bent met al die noodkreten van gerespecteerde mensen om ons heen.

Mensen zoals Wubbo Ockels en zijn collega André Kuipers proberen ons namelijk al jaren iets duidelijk te maken. Ten eerste de breekbaarheid van onze planeet. Dat dunne schilletje lucht rondom de aarde waarin we leven. De zuurstof in de atmosfeer die je nu inademt. Luister eens even naar je ademhaling. Adem in, adem uit. Lucht die door je mond en neus stroomt.

In het heelal om de aarde heen is er helemaal niets aan lucht, een luchtledige ruimte. Geen zuurstof, geen koolstof, geen stikstof, helium, helemaal niets. Een vacuüm zelfs. Leven bestaat daar niet!

Leven bestaat daar niet. Laat die dus eens even op je inkomen. Al die ruimte om de aarde heen, die ONEINDIGE ruimte, geen enkele andere plek in the whole universe waar wij als mens zouden kunnen leven! Heb je die?

Elon Musk van Tesla is zich hier hopelijk ook al van bewust, dat een normaal leven op de planeet Mars niet mogelijk is. Als daar mensen naar toe gaan, die er ten eerste al jaren over gaan doen voordat ze daar zijn, maar daar, op die kleine planeet, zul je dus eerst een soort van ruimtestation moeten bouwen om er langer te kunnen gaan verblijven.

Terug naar onze aarde, hier dit paradijs. De natuurfilms van David Attenborough laten ons zien hoe mooi moeder natuur is. Maar nu even de fysica in Jip en Janneke taal.

De aarde heeft een omtrek van ca 40.000 km. Die waarde kennen veel mensen als je het hebt over een reis rond de wereld, dat dat 40.000 km is. Straal van middelpunt aarde tot aardkorst is dan? Hoe was het ook weer? Even terug naar de wiskunde van middelbare school. De omtrek van een cirkel is twee pi R, 2πR, waarbij R de straal is. En de straal is de afstand van het middelpunt van een cirkel, tot naar de rand. Terugrekenend kom ik dan op een straal uit van ongeveer 6400 km. Dus de doorsnede, van de ene naar de andere kant van de aarde, is dan twee keer de straal, dus ca 12800 km. Ik zit er in de buurt, google “doorsnee aarde” geeft 12742 km.

We weten ook dat als een bergbeklimmer de Mount Everest beklimt, dat boven de 6 km een zuurstofmasker nodig is om te overleven. Boven de 6 km is de luchtdruk al zo klein, dat de lucht daar zo ijl is, dat er heel weinig zuurstof nog in zit. Dus die dunne schil aan lucht om de aarde heen waarin wij normaal vrij kunnen ademen, is relatief zeer dun. Relativiteitstheorie van Einstein geeft aan dat je altijd moet bekijken van waaruit je een natuurkundig experiment bekijkt, vanuit welk perspectief.

Om nu die voor ons hier op aarde enorme hoeveelheid aan lucht bewust te worden hoe dun dit laagje is en hoe fragiel dit is, vanuit een ander perspectief bekeken, daarom het vergelijk met een appel. Pak een grote dikke appel, even eenvoudig schattend doorsnede 12 cm. Die schil van lucht zou dan in verhouding 0,006 cm zijn! Laat die weer even binnenkomen. Dus het dunne vliesje van zuurstof om de aarde heen is 0,006 cm dik als je een dikke appel neemt ter vergelijk. 0,06 mm!

De lucht die wij nodig hebben, elke dag weer, elke minuut, elke twee seconden, die luchtfilm om de aarde heen is dus flinterdun. Een gesloten systeem, welk wij helemaal naar de verdommenis aan het helpen zijn. Onszelf aan het vergassen, alsof we in de garage staan, alles dicht en de auto gewoon aan laten staan. Een koolmonoxide vergiftiging zal uiteindelijk het gevolg zijn.

Klimaatverandering ontkennen? Atoomproefje hier, atoomproefje daar? Landje pik? Eigen grenzen dicht?

Eigen volk eerst?

Waar zijn we in Godsnaam mee bezig? Mannen met machtslust die bepalen wat er met deze wereld moet gebeuren? Laten we deze vorm van politiek ons leven bepalen?

Laten we het gewoon gebeuren dat idioten als een Trump, een King Jong Oen, ik ga zijn echte naam nog niet eens googelen, dat respect verdient die oen niet, een Poetin, Erdogan, een Boris Johnson, een Geert Wilders, niet te vergeten die Carles Puigdemont, gaan we dit soort kemphanen de wereldpolitiek laten bepalen?

Mannen die strijden om macht of het in standhouden van “het vechten voor het vaderland” en vast willen houden aan oude tradities, waarbij er geen enkel respect is voor wat er echt toe doet in de wereld waarin wij anno twintig achttien leven?

Laten we deze zo onbelangrijke politiek overheersen en onze aandacht onttrekken van wat er echt belangrijk is in dit leven?

Laten we dit soort idiote mensen spelen met vuur? Trump die geen enkel respect heeft voor wetenschap. Straks een atoombom tot ontploffing wordt gebracht, niet wetende welke gevolgen deze ontploffing heeft. Dat die impact zo krachtig kan zijn dat de aardkorst zal barsten. En er een gigantische verplaatsing is van massa in de aardkorst. Natuurwetten dan voor een kettingreactie zorgen die achtereenvolgens de balans van zwaartekrachten op de aardkorst, de massa die nu in evenwicht is zal veranderen en volledig in disbalans laat komen. En net als bij het centrifugeren van iets te veel was in de wasmachine, op het moment aan een kant het gewicht groter wordt, alles uit evenwicht is en het geheel als een idioot begint rond te tollen en volledig uit elkaar kan barsten. Op YouTube genoeg filmpjes te vinden van idioten die een baksteen in een wasmachine leggen en die op centrifugeren zetten en de machine zichzelf volledig stuk laten draaien. Zichzelf dus compleet vernietigt. Zo ook de aarde?

Google maar wasmachine en baksteen.

Of dat de kracht zo immens groot is en zo’n groot gat in de dampkring zal slaan, dat alle zuurstof meteen uit die dunne schil wordt onttrokken en we in hetzelfde vacuüm getrokken worden als de rest van het heelal om ons heen en alle leven op aarde met één inslag verdwenen is? De beste wetenschappers die Trump of die Oen als adviseurs hebben kunnen zich namelijk nog niet realiseren welke gevolgen er gaan zijn op het moment de echte bom barst. De beste wetenschappers hebben bewezen dat ze er flink naast kunnen zitten. Marie en Pierre Curie spelend met vuur, niet wetend wat het voor een gevolgen had voor haar eigen gezondheid. Beide erkende wetenschappers zijn overleden aan de gevolgen van de experimenten die zij uitvoerde met radioactief materiaal. Maria Curie op haar nachtkastje een klontje radioactief materiaal had liggen, zodat het ’s nachts licht gaf, vond ze mooi. Röntgenstraling is echt geen kinderspel. Zo ook niet de atoomfysica.

Wordt deze wereld langzaam overgenomen door gekken die het inzicht niet hebben in wat er echt toe doet?

En om ons heen lijkt eenzelfde gekheid te ontstaan om al dit gebeuren volledig te ontkennen, de kop in het zand te steken. De meeste programma’s op TV zijn van een bijna kinderlijk vermaak of neem dan nu al die vloggers op YouTube, geen enkele die aandacht heeft voor wat er echt toe doet, wetenschap of aandacht voor de natuur. Nee, dat is niet sexy genoeg. Dat is niet cool.

Enkel aandacht voor de gekste mensen op aarde, die zich laten tatoeëren door vrienden niet wetende wat het zou gaan zijn, just tattoo of us, MTV. Of vloggers die van bruggen af op treinen springen om daarmee het aantal volgers te vergroten en daarmee zelfs nationale TV halen. Of jongeren die onbekende mensen op straat zonder reden in het gezicht slaan, daar een opname van maken en online zetten, leuk!

Leerzaam ook. Lachen geblazen.

Maar ondertussen krijgt de volgende generatie dit via smartphone of tablet al vanaf een jaar of twaalf voorgeschoteld als koek. Op school wordt er om gelachen en het is zo stoer om dit soort challenges te kopiëren om er misschien een bekende Nederlander of wereldburger mee te worden en heel veel geld mee te verdienen, want dat is wat de gedachte is. Weg respect, weg wat er echt toe doet in dit leven.

Gelukkig zijn er ook lichtpuntjes. André Kuipers die ruimtevaart promoot met een gigantische show in de Ziggodome. Jongens en meisjes inspireert en motiveert om op school weer te gaan voor de exacte vakken. Te blokken voor een wis-, natuur- of scheikunde toets.

Daarnaast brengt technologie ook nieuwe ontwikkelingen voort en kennis kan met de nieuwe media sneller worden gedeeld.

En wat ik altijd zo bijzonder vind, in de wetenschap kunnen al die verschillende landen, al die verschillende mensen, verschillende kleuren en culturen wél samenwerken. Ockels en Kuipers beide getraind in Rusland. In het INTERNATIONAAL ISS station maakt afkomst niets meer uit.

Waarom lukt het wel in de wetenschap en niet in de politiek?

Een lange weg nog te gaan.

Ik hoop vurig dat het tij nog kan en mag keren. Wat ik me wel voor het nieuwe jaar heb voorgenomen, mijn stem in deze nog meer te gaan laten horen. Anderen te motiveren en inspireren dat net nu van groot belang is om een tegengeluid te geven aan al dat wat nu onze wereld stuk maakt. In de hoop dat we van dat geschenk ons gegeven is, toch nog iets moois kunnen maken.

Het is vijf voor twaalf, met z’n allen kunnen we er zeker nog iets moois van maken. Maar soms slaat me de paniek om de oren en hap ik naar lucht. Dan haal ik een paar keer diep adem en kijk om me heen en zie dat waar het echt om gaat het dichtste bij me is. Familie, gezin, vrienden, collega’s, buren en kennissen, zelfs Facebook-vrienden die ik enkel ken van social media, maar zeker ook af en toe in mijn leven zijn. Mensen dus om me heen. Dan zie ik dat dat het belangrijkste is van ons bestaan, de mensen om ons heen. Zonder zouden we het niet kunnen, alleen was er niets aan. We hebben het allemaal, klein of groot, dat contact met elkaar, dat maakt ons bestaan.

Een gezond, een mooi, een wijs, maar vooral een TE GEK nieuw jaar gewenst!

Dat het ons allemaal nog lang goed mag gaan.

In de hoop dat het er toch toe doet

20 december 2017

“Een Mexicaanse journalist is dinsdag in de Mexicaanse deelstad Veracruz doodgeschoten toen hij de kerstviering op de school van zijn zoontje bezocht.”

Als ik naar mijn werk rij luister ik altijd BNR de Ochtendspits. Een actualiteiten programma op de radio. In het nieuws van half acht wordt deze trieste gebeurtenis deze ochtend als nieuwsbericht gebracht.

Het raakt me diep, het is de periode voor Kerst, de periode van vergeving, bezinning, er voor elkaar willen zijn. Niet voor niets dat net in deze periode allerlei acties voor goede doelen gehouden worden. Vandaar dat dit kerstgevoel er op deze woensdagochtend 20 december 2017 goed in zit. Dan komt dit bericht van die jonge vader, doodgeschoten voor de ogen van zijn 6 jarig zoontje en diens vriendjes, op de kerstviering op school, keihard binnen.

Omdat het een nieuwsbericht is, gaat het in één adem door met de voetbaluitslagen en het volgende item, het verdwijnen van de fazant. Tja, het is Kerstmis.

Alsof het bericht over de moord op deze jonge journalist zo even tussen de aardappelen en de soep door verteld wordt. Alsof het leven meteen daarna gewoon weer kan worden opgepakt. Alsof al dat waar deze jonge vader als journalist voor aan het vechten was er helemaal niet toe doet.

Kerstgedachten? Voetbaluitslagen van gisteren zijn echt veel belangrijker.

Ik kan mijn oren niet geloven. Het steekt mij zo erg dat ik de BNR redactie een reactie wil gaan sturen. Van mezelf weet ik ondertussen dat ik dingen van me af moet schrijven. Ik pak mijn mobiel en in mijn notities schrijf ik een bericht. Een bericht dat ik uiteindelijk toch maar niet verstuur, omdat ik dacht, wat maakt het uit. BNR gaat mij echt niet serieus nemen. “Dacht je nou werkelijk, Dyon, dat jij de wereld kunt verbeteren? Een druppel op een gloeiende plaat. Laat maar, dat heeft geen zin.” En zo bleef het in mijn notities staan.

Maar nu, vandaag, 14 januari 2018, amper een maand later, lijkt dit bericht toch weer actueel te gaan zijn. Opnieuw is een journalist, midden in het centrum van Mexico stad, voor de ogen van zijn familie, koelbloedig vermoord. Nieuwsbericht.

Ook hier weer een journalist die schreef over de politieke toestanden in Mexico. Opnieuw wordt ik herinnerd aan die jonge vader. Die als journalist de wereld wilde verbeteren. De wereld verbeteren ondanks het risico voor zijn leven en dat van alle geliefden om hem heen. Een jonge journalist die net een aantal dagen voor Kerst het leven laat, brut het leven wordt ontnomen, omdat hij waarschijnlijk iets belangrijks te vertellen had.

Maar zijn woorden mogen niet sterven, zijn woorden moeten leven. Voortleven. Een inspiratiebron zijn voor collega’s in andere landen waarin persvrijheid nog hoog in het vaandel staat. Collega’s die niet voor hun leven hoeven te vrezen en alles kunnen zeggen wat er ook maar in hun gedachte zit.

Voetbaluitslagen en de structuur van een programma is belangrijker dan de dood van een jonge collega?

Dat steekt, dat doet pijn, daarom dacht ik, ook al ben ik geen journalist, ik ben wel een wereldburger, ook ik maak deel uit van wat er nu hier deze wereld gebeurd, ik kan nu hier iets aan doen, door BNR een reactie te sturen.

Een kerstkaart van één van mijn vrienden uit San Diego gaat nu door mijn hoofd. Bij de kerstkaart is er elk jaar ook een inspirerend verhaal. Dit jaar het verhaal van de Starfish.

The starfish story.

One step towards changing the world.

Dit verhaal inspireert mij nu om dit blog te schrijven, het met jullie te delen en dat ik straks de stoute schoenen aantrek en dit blog als reactie ga sturen naar BNR. In de hoop dat het er misschien toch een beetje toe doet.

Dat de woorden van deze jonge journalist niet verloren gaan en zijn verhaal overal gehoord mag worden.

In de hoop dat het er toch toe doet.

Hieronder mijn ruwe notities van net voor Kerst.

Aan de redactie van BNR Nieuwsradio.

“Hoorde ik het nou goed dat in Mexico een 35 jarige journalist brut wordt vermoord op de kerstviering van zijn zoontje?!

En dat in één adem door de voetbaluitslagen worden genoemd en het volgende item het verdwijnen van de fazant is?!

Zou het een idee zijn om het gedachtengoed van die journalist te eren en er aandacht aan te geven. Is het niet zo dat het werk van een journalist zijn werk pas doet als het gedeeld wordt?

Het raakt mij diep. En het probleem van deze tijd is dat door planning, structuur, het format van het nieuws, het dan maar “gewoon” is om dit even te melden en door te gaan met de dag.

Zou Gumaro Perez, die jonge journalist, niet net nu alle aandacht moeten krijgen om dat waar hij voor stond werelds te maken?

Zou daarmee het vak journalistiek gevierd worden en vooral het verhaal hij wilde delen door velen gelezen en gehoord worden? Net dan zouden die vuile tegenstanders verliezen die hem de mond wilde snoeren, omdat meer mensen te weten komen wat deze journalist te vertellen had. Zijn woorden zouden niet sterven. Zijn woorden zouden leven. Zijn stem zou gehoord worden.

Ik hoorde in de manier waarop het bericht werd gebracht dat ook u geraakt was door dit nieuws. Ik zat zo te hopen dat alles aan regels en structuur nu even overboord werd gegooid en er alle aandacht zou zijn voor waar deze jonge man voor stond. Een heel item zou volgen over de politieke strijd in Mexico. Eer te betuigen en te laten zien, dat de dood van deze jonge man, een collega journalist, er wel degelijk toe doet. En wie weet, door te breken met al die regels en die strakke planning, anders dan andere durven te zijn, daardoor net zelf aandacht te krijgen van andere media en deze woorden zich als een olievlek over de wereld verspreiden, zelfs Mexico bereiken.

In de hoop dat het er toch toe doet, dit bericht.”

Laaggeletterdheid anno 2018

Laaggeletterdheid. Het niet kunnen lezen en schrijven. 13% van de Nederlandse bevolking, 17% hier in Zuid Limburg. Zeventien procent!

Bij toeval had ik een aantal weken geleden een echtpaar op mijn spreekuur. Beide net de tachtig gepasseerd. Ik heb er even goed over moeten nadenken hoe ik dit gesprek hier publiek kon gaan beschrijven met alle respect voor deze bijzonder lieve mensen. Rekening houdend met hun privacy.

Een heel fijn gesprek dat ik hier graag wil delen, omdat ik er weer zo veel van geleerd heb.

Mevrouw komt op mijn spreekuur met ernstige tinnitusklachten (oorsuizen). Vooraf aan dit gesprek heeft de echtgenoot al een hele nette brief geschreven, waarin hij aangeeft dat zijn vrouw analfabeet is en het daar heel moeilijk mee heeft en of we in het gesprek het hier dan ook niet over willen hebben. Vanuit de brief spreekt al zo veel liefde voor zijn vrouw. Tussen de regels door lees ik ook hoeveel moeite de laaggeletterdheid al jaren heeft gekost.

Met respect voor dit verzoek ben ik dan ook in het gesprek in eerste instantie hier niet op in gegaan. Maar gedurende mijn uitleg over tinnitus komt er één belangrijk aspect aan de orde en dat is het limbisch systeem. Hét deel van ons zenuwsysteem waarin emoties, angsten, bezorgdheden en irritaties naar voren komen. Om dit complexe systeem inzichtelijk en begrijpbaar te maken in een Jip en Janneke taal, teken ik altijd een glas. Gewoon een eenvoudig glas. Ooit geleerd in een Duitse tinnituskliniek, vandaar das Glas der Lebensakzeptanz.

Ik teken dit glas elke week zo’n 6 tot 8 keer, zo’n 45 weken per jaar, en dat al ongeveer 16 jaar lang, dus in totaal al meer dan 4000 keer. Het glas op de foto. Dat verhaal zit er dus standaard in.

Elke keer is dit glas hét moment waarop voor veel mensen één belangrijk deel van het verhaal duidelijk wordt; dat tinnitus een symptoom is, een gevolg is en niet de bron. Dat er dus iets onder ligt.

Ik gebruik steeds dezelfde voorbeelden die het glas vullen:

Het lichaam. Iemand kan pijn hebben in het lichaam, ziek zijn, bezorgt zijn over de gezondheid van het lichaam, moe zijn, lichamelijk of geestelijk.

Het werk. Een hele leuke baan kan een hele uitdaging zijn en fijn, maar kan toch veel energie vragen. Zelfs het hebben van géén baan kan veel stress geven. Het met-pensioen-zijn en oppasoma of oppasopa zijn, om de kinderen te helpen, kan ook veel energie kosten en kopzorgen geven.

Zo ook de thuissituatie, de familie, ik geef allemaal voorbeelden en het glas loopt langzaam vol. Het loopt te vol, het loopt over en dat is het moment waarop alles te veel wordt. Dan komt de tinnitus ook nog om de hoek kijken, dé druppel die het glas helemaal laat overlopen. Herkenbaar voor zo veel mensen.

De trigger, het moment mensen vaak nog heel goed kunnen herinneren. “Toen die avond, dat was net te veel, toen ontstond mijn tinnituslast”.

Dit verhaal is ook zo herkenbaar voor deze twee lieve mensen tegenover mij. De man pakt zijn vrouw bij haar hand vast, zij al met tranen in haar ogen. En hij bevestigend knikkend naar haar en toen naar mij. En zei, dat het nu wel duidelijk was waar echt het probleem ligt: Het niet kunnen lezen en schrijven.

Het was oké om het er even over te gaan hebben.

Jaren hadden ze al van alles geprobeerd om het te leren, maar het lukte steeds niet. Te veel stress. Bang vooral dat mensen om haar heen heel boos zouden worden, omdat ze er nooit over gesproken heeft.

Terwijl het probleem voor haar net zó belangrijk is en zij er nooit over heeft durven te spreken. Ook bang dat dorpsgenoten het te weten komen en haar voor dom gaan uitmaken. Bang dat ze buitengesloten wordt. In een sociaal isolement raakt. En deze angst wordt gevoed door negatieve ervaringen die er in het verleden zijn geweest. Zelfs een keer in de gezondheidszorg dat iemand vanuit de verpleging verbaasd reageert met geen enkele emotie van begrip; “Kunt u niet lezen en schrijven?!”.

Ze barste in tranen uit. Ze werd liefkozend getroost door haar man. Zo mooi om die liefde te zien. Boven de tachtig en dan zo fijn om te zien hoe ze met elkaar omgaan. Zo veel begrip, respect en geduld naar elkaar toe. Zo bijzonder om hier getuige van te mogen zijn.

Mijn hart brak en ook ik kan m’n tranen amper nog bedwingen, omdat het mij diep raakt. Tot dan was laaggeletterdheid voor mij altijd een onbekend probleem geweest, maar nu pas besefte ik de impact die laaggeletterdheid op iemands leven kan hebben.

Een nog zo onbekend probleem, waarbij ik er van overtuigd ben dat een hele generatie met deze angst anno 2018 nog steeds rondloopt. Mensen zelfs die we kennen, we vaker zien, maar waar we het niet van weten.

Vooral de generatie geboren in of net zo na de oorlog, 1940 en later, waarin wel school was, maar de kinderen die toen eigenlijk extra aandacht in de klas nodig hadden die niet kregen. Kinderen die toen zelf zo druk waren en snel afgeleid en daarom achteraan in de klas werden gezet. Hoogbegaafdheid bestond toen nog niet, dyslexie was een woord waar niemand ooit van had gehoord. Al met al een tijd waarin met enige slimheid ook het onderwijssysteem gepasseerd kon worden om maar niet te hoeven leren lezen en schrijven. Voor dat moment natuurlijk even heel fijn, want het probleem werd zo ontlopen. Na schooltijd een leefwereld om niet te hoeven lezen of schrijven, een job waarin vooral hard werken succes brengt en lezen en schrijven niet nodig zijn of met kleine trucjes te verbloemen. Later een partner die alle lees en schrijfaktiviteten kon overnemen om zo samen oud te worden.

Maar er dan nu kleinkinderen komen met mobieltjes en die met opa of oma willen whatsappen. Allerlei smoesjes worden bedacht om er steeds onderuit te komen, maar de angst en schaamte elk jaar net groter wordt. Want stel de echtgenoot die steeds tot steun is geweest valt weg en alle administratie komt op die ene persoon terecht?

En zo zijn er heel veel in onze omgeving die elke dag proberen om dit taboe te vermijden. Het uit de weg gaan, het slim kunnen verbergen. Bang voor wat er allemaal gebeuren kan. En niet alleen ouderen ook jongeren die heel slim zijn om het te verbloemen en de angst het er over te hebben steeds groter wordt.

Ik weet nog niet hoe, maar we zouden een ding duidelijk moeten kunnen maken, schaamte of angst is niet nodig. Laten zien dat het vooral anders kan gaan, dan wat zij in gedachte hebben, dat laaggeletterdheid niet iets is wat op hun persoonlijke kennis en kunde is terug te voeren, maar een gevolg is van kansen die zij waarschijnlijk niet hebben of hebben gehad. Dat het net een groot respect verdiend om in deze tijd, waarin communicatie een van zo’n vanzelfsprekendheid is, om dan dit op zo’n onzichtbare manier geheim te kunnen houden. Dat we het volkomen begrijpen dat het zo moeilijk is om er voor uit te durven komen, maar het bespreekbaar maken met vooral de mensen die hun lief zijn, zo veel opluchting kan geven en rust. Dat leren lezen niet meer een doel hoeft te zijn en andere oplossingen in deze moderne tijd mogelijk zijn.

Ik geef ze terug dat op het moment dat hun kleinkinderen weten dat opa of oma niet kan lezen en schrijven, de kinderen zich ten eerste zelf bewust worden hoe zoiets vanzelfsprekend als kunnen lezen en schrijven, niet zo vanzelfsprekend is. Maar nog belangrijker dat net die kleinkinderen vaak zo vindingrijk zijn dat opa of oma steun en respect krijgen die met geen woorden te beschrijven zal zijn.

Dat woorden woorden zijn, maar er voor elkaar kunnen zijn een van veel grotere waarde is, dan al die jaren vol angst en schaamte die er helemaal niet hoeft te zijn.

Sterker nog die angst laat enkel zien hoe belangrijk dit voor ze is. Hoe groter vaak de angst is des te meer waarde datgene waar men bang voor is is.

Ik ga dit echtpaar nog zien, ik hoop vurig dat ik hun mee mag gaan nemen in de kans die wij ze kunnen bieden vanuit ons centrum. Collega’s van taal, welke jaren onderzoeken en begeleiding hebben gegeven aan kinderen met taal- en spraakproblemen, dyslexie, lees- en schrijfmoeilijkheden kwamen erachter dat ook bij veel ouders herkenning werd uitgesproken en vragen ontstonden of er voor volwassenen ook hulp mogelijk was.

Sinds twee jaar kan nu ook bij onze collega’s van taal gespecialiseerde diagnostiek voor volwassenen plaatsvinden. Ik hoop dat daarmee een start gemaakt kan worden om in ieder geval dit probleem bespreekbaar te maken en er samen met geliefden en familie een oplossing gevonden kan worden.

Meer informatie hierover?

(Nu ik dit teruglees 2022 is dit hele product bij de collega’s taal niet meer. Geld. Zucht. Maar wie weet, nieuwe mensen nieuwe kansen, dus mocht er toch interesse zijn, stuur me een bericht en ik kijk of ik collega’s van toen nog kan bereiken.)

Via een persoonlijk bericht kan ik dat uiteraard toesturen.

En dit bijzondere koppel ik mocht ontmoeten, de heer drukte mijn hand stevig vast en bedankte mij van harte. En mevrouw vroeg of ze mij een dikke knuffel mocht geven. Zo dankbaar voor dit bijzonder mooie gesprek.

Ik dankte beide voor alles wat zij mij gegeven hadden. Het inzicht wat er echt toe doet in dit leven, er voor iemand kunnen zijn. En de vanzelfsprekendheid die wij hebben bij het lezen en schrijven, die voor velen niet zo vanzelfsprekend is.

De dankbaarheid die zij mij kenbaar maakte, de ferme handdruk, die stevige knuffel, met geen pen te beschrijven. Waar geen woorden voor nodig zijn!

Info over dyslexie programma voor volwassenen

NOS bericht over rapport CBS

Vandaag (18 december 2017) akkoord gekregen om dit bericht te mogen publiceren. Beiden waren blij verrast dat ik überhaupt de moeite genomen heb om dit verhaal op te schrijven en te willen delen in de hoop anderen te helpen.

50 jaar getrouwd

Afgelopen weekend waren mijn ouders 50 jaar getrouwd. Vijftig jaar samen, zelfs meer dan 50 jaar samen!

Om dit te vieren met het hele gezin, partners, kinderen, kleinkinderen een weekend naar America. America met een C! 😉

Wat een cadeau, om dit samen te mogen meemaken. Ik ben me eigenlijk al vanaf dat mijn ouders zo rond de 65 zijn, sterker bewust van het feit dat ik zo dankbaar mag zijn om mijn beide ouders nog fit en gezond in dit leven er bij te mogen hebben. Een zo vanzelfsprekendheid, die niet zo vanzelfsprekend is als het voor iedereen zou moeten zijn. Vanaf dat zij ongeveer 65 zijn, is elke keer we samen zijn een groot cadeau. Iets extras.

Genoeg vrienden, kennissen, familieleden, die al op jonge leeftijd een ouder of zelfs beide ouders hebben moeten missen. Het verdriet ik dan zie, de leegte, het gemis. Een van mijn collega’s die bij het overlijden van zijn moeder tegen me zei, dat hij zich nu pas realiseerde eigenlijk wees te zijn. Zonder ouders op deze wereld.

Voor sommige is het zelfs zo dat ouders niet overleden hoeven te zijn om datzelfde gevoel van leegte te ervaren, want naast dat beide ouders van mij nog leven, mag ik nog gelukkiger zijn, dat beide er altijd zijn geweest en nog steeds voor ons klaar staan. Ook dit als een vanzelfsprekendheid, die niet zo vanzelfsprekend hoeft te zijn.

Ongeacht wat wij deden, al was het een tekening van niks, dan nog was het de mooiste tekening van de wereld. Het trotse gevoel dat zij dan hadden dat een van hun kinderen die tekening had gemaakt.

Positieve feedback. Het goede stimuleren. Beloning van dat wat goed gaat. Ik geloof er in.

Dankbaar dus dat dit alles mij gegeven is. En dat gevoel wil ik graag delen, maar hoe?

Hoe kun je iemand die dit cadeau niet gegeven is, toch ook deze ervaring geven?

Een ouder-kind-relatie gaat het zeker niet zijn, maar wel de aandacht voor datgene waar iemand goed in is. Het talent van iemand sterker naar voren halen. Of als iemand een probleem heeft met het durven om zijn talent te laten zien wat hij kan, de persoon te bescheiden is en daarmee net die steun mist, die trap onder zijn kont nodig heeft om in de spotlights te gaan staan.

Sinds ik die dankbaarheid voel, ben ik mij bewuster dat net de opvoeding, de thuisbasis, hét fundament is van wat er in onze samenleving gebeurt. Hoe we met elkaar omgaan, respect hebben voor elkaar, ongeacht rang, stand, kleur of geloof. Met de paplepel is het mij ingegeven door mijn ouders, om voor iedereen, voor iedereen respect te hebben. Van de collega die alles schoonmaakt, tot de directeur die de boel aanstuurt, iedereen verdient op z’n minst een “goeie dag”.

50 jaar getrouwd, een gouden echtpaar, mijn pa en ma. Ik zag hun nu nog samen lopen, hand in hand, toen we met de hele club even een wandeling gingen maken door het park. De liefde die zij elkaar geven, de warmte die deze liefde uitstraalt, is een liefde die groter is dan alle ellende in de wereld samen en dat, dat maakt dat ik mij steeds bewuster ben van het voorbeeld wijzelf aan anderen geven. Dat wij zelf net een lichtpuntje kunnen zijn in de duisternis van de wereld waarin wij leven.

Daarom wil ik graag anderen helpen, daar waar zij moeite hebben met al dat wat ik zelf heb doorgemaakt en ik steun had van mijn ouders. Bijvoorbeeld de sociale fobie, de angst om te spreken in het openbaar, binnenkort de cursus die ik samen met Frans Kemps ga geven. Het werk bij Adelante, waar ik elke werkdag weer met veel plezier mensen kan helpen inzicht te geven in de kracht die in de persoon zelf zit. Ook dit in de basis door mijn ouders ingegeven. En als ik in de ochtend heel vroeg bijna als eerste het pand betreed, de interieurverzorgster al vanaf 6 uur bezig is met de schoonmaak, ik even een praatje maak, vraag hoe het met haar gaat en haar een hele fijne dag toewens…een zó vanzelfsprekendheid…voor mij.

Hoe mooi kan het leven zijn, als we er samen iets van maken. Het begint, wat voor een cliché ook, altijd weer opnieuw bij onszelf. Welke liefde dragen wij uit? Welk voorbeeld geven wij?

Liefde voor de mens.

En bij puur toeval, nietsvermoedend, vandaag een foto van mijn ouders op MSN nieuws.

Goede vrienden die mij attent maakte op deze foto op internet. Een nieuwsitem over hoe Google je overal kan volgen. Bijzondere foto, want mijn ouders hebben beide geen idee door wie of waar deze foto is gemaakt! Maar deze foto is zo mooi! Sprekend hoe zij samen zijn.

Foto van ouders op MSN nieuws

Fff appen met…

Een speciale editie van de digitale nieuwsbrief van Stichting Hoormij afdeling Maastricht e.o.Gepubliceerd in “De Oetbeller” nr. 58

Fff appen met….Dyon Scheijen

Oetbeller: Hoi Dyon! Onlangs heb je op twee bijeenkomsten van ons een bijdrage geleverd. Op onze jaarvergadering van 14 maart zagen we je voor het eerst en was je inspiratie je werk als kunstschilder. Een andere keer praatte je vanuit je professie als audioloog, bij de voorlichting over Ménière in het MUMC+ op 24 maart. Hoe vond je het eigenlijk om deze lezingen te geven?

Dyon: Ik vond het erg leuk om aan deze bijeenkomsten mee te werken, vooral 14 maart was een heel bijzondere avond voor mij.

O: Wat maakte deze avond zo bijzonder behalve de leuke mensen van onze afdeling? 😉

D: Sowieso ken ik Sjef al langer omdat hij audicien is en ik audioloog. Hoe leuk is het om vanuit die vakgebieden met zintuigen bezig te kunnen zijn?! Bijzonder was ook dat deze lezing precies in de week van de TEFAF viel en ik hem in hartje Maastricht kon houden. Maar het meest speciale was toch wel het feit dat het de eerste keer was dat ik deze lezing “Art meets Science” gaf. In deze lezing komen mijn beroepen (kunstenaar en audioloog red.) én zintuigen samen. De lezing “Art meets Science” gaat over mijn ontwikkeling als professioneel kunstenaar en over hoe mijn beide beroepen “elkaar ontmoeten.” Tot nu toe kenden mensen mij óf als klinisch fysicus / audioloog van Adelante of als de kunstenaar achter Dyon Scheijen Art. In de lezing van 14 maart bracht ik voor het eerst deze twee entiteiten van mij samen voor een groter publiek. “Art meets Science” is een lezing over de bijzondere reis die ik gemaakt heb. Het gaat om mijn persoonlijke reis, namelijk mijn ontwikkeling tot kunstenaar. Maar ook de reis naar San Diego in de Verenigde Staten die voor mij heel veel betekend heeft, komt aan bod. Art meeting Science loopt als een rode draad door mijn verhaal. Zo werk ik op het moment aan een kunstwerk waarin ik akoestische elementen gebruik als doek voor dit kunstwerk. Het was erg bijzonder om hierover zulke positieve reacties te krijgen uit jullie publiek. Jullie herkenden je in mijn anekdote over mijn patiënten die wonen in grote, moderne appartementen. Zonder gordijnen, zonder vloerbedekking. Ruimtes met een slechte akoestiek dus, met veel echo. Er zijn best wat mensen die in dat soort omgevingen behoorlijk last hebben van een verminderd spraakverstaan. Hoe mooi was het dat een meneer in de zaal het nu pas volledig kon verklaren dat hij bij de ene zoon, die een moderne inrichting heeft, de familie minder goed kon verstaan dan bij de andere zoon die een oud Engelse inrichting heeft. Dat onderstreept mijn hypothese dat ik met mijn grote kunstwerken, van 2 bij soms wel 3 meter breed als akoestisch element in een woonkamer, de akoestiek kan verbeteren. Ik hoop dit binnenkort te onderzoeken met een meting. Ik heb ook al nieuwe verzoeken gehad om deze lezing nog eens te geven. Hoe leuk is dat!

O: Mooi verhaal Dyon! Nog een laatste vraag voor je. De afdeling zal later dit jaar een bezoek brengen aan jouw atelier. Wat kunnen we daarvan verwachten?

D: Ik zal dan mijn techniek van schilderen laten zien en verder een groot aantal van mijn werken. Je kunt dit bezoek zien als een logische vervolgstap op de lezing van 14 maart. Eerst hebben jullie mij horen vertellen over mijn werk, nu kunnen jullie het zelf zien en ervaren.

O: Dank voor dit App-interview Dyon! Als je meer wilt zien over Dyon zijn werk, kijk dan eens naar dit You Tube-filmpje: https://youtu.be/DVtSMPiwkVk, je kunt in YouTube ook gewoon Dyon Scheijen in de zoekbalk tikken en dan zie je al zijn filmpjes op een rij staan. Kijk ook op de website van Dyon: www.dyonscheijen.nl.

De bestuursleden van Stichting Hoormij Maastricht e.o. zijn:
Sjef Streukens, voorzitter en schrijver / samensteller van ‘de Oetbeller’
Koos Vaes, secretaris
Marinka Tomić, penningmeester en samensteller digitale nieuwsbrief
Hans Ader, bestuurslid en sociale media van afd. Maastricht e.o.
Harm Blondeau, bestuurslid

Interesse in een hardcopy van deze speciale editie van “De Oetbeller” mail dan naar: maastricht@stichtinghoormij.nl

Interesse in de lezing of heb jij een tip waar ik de lezing Art meets Science kan geven, laat van je horen!;)

Met enorm veel plezier wil ik het verhaal met een groter publiek delen.

De kracht zit in de Mens zelf.

Sinds 2002 ben ik als klinisch fysicus-audioloog werkzaam bij Adelante communicatie & audiologie, daarbij zie ik veel patiënten en in de gesprekken die ik vanuit dit werk heb, zie ik dat de mens in het algemeen, gewoon vanuit de basis, GOED is!

Ik geloof in het goede van de mens en in de kracht van de mens zelf.

Ik zal proberen uit te leggen waarom.

Afgelopen jaren heb ik mij samen met een heel team aan enthousiaste collega’s gespecialiseerd in de behandeling van tinnitus, ook wel oorsuizen genoemd. Een zeer complex probleem waarvoor we vanuit ons audiologisch centrum een gespecialiseerde interdisciplinaire aanpak hebben ontwikkeld. Een aanpak die zeer uniek en effectief is. Wetenschappelijk getoetst. Wereldwijd bekend. Maar daar gaat het hier nu niet over.

Ik wil het hebben over iets heel anders dat ik uit dit fantastische werk haal.

Als audioloog heb ik in het begin van dit uitgebreide programma een gesprek van 1 uur met de cliënt. Een gesprek waarin ik uitleg geef over het gehoor, over hoe ons oor werkt, hoe ons auditief systeem werkt, het neurale netwerk, de hersenen, wat wij als mens sowieso met geluiden doen. Van de oorschelp tot aan de auditieve cortex. Dit alles moet ik zo uitleggen dat de cliënt het begrijpt. Als het moet in Jip&Janneke taal.
Dat kost tijd en inlevingsvermogen.
In dit interactief gesprek is het ook van belang om vanuit de optiek van de cliënt te werken, vanuit de wereld van de mens welke voor me zit, om al die informatie in de uitleg mee te nemen, zeg maar het leven waar de cliënt in verkeert te gebruiken in de uitleg. Het is niet enkel een verhaal dat ik vertel, het is een verhaal dat afhankelijk is van ervaringen, werkzaamheden, studies, relaties, stress, spanningen, waar cliënt allemaal mee te maken heeft. Dus ik verneem veel van de cliënt en die informatie is weer nodig om in het gesprek mee te nemen.

Vandaar dat ik de “mooiste” verhalen hoor van en over het leven. Dat ik de kracht in mensen zie, ondanks alles wat ze hebben meegemaakt. Levenswijsheden ontdek in die gesprekken.

Mensen zoals jij en ik, die het veel slechter hebben getroffen dan wie ook, maar ondanks vele tegenslagen kracht vinden om door te gaan en er weer bovenop komen.
Ik af en toe echt geraakt wordt met wat ik hoor en zie. Ik mijn tranen moet inhouden, me sterk moet houden bij het verhaal dat ik hoor. Niet enkel uit verdriet, maar gelukkig zelfs vaak genoeg ook uit vreugde, vreugde om te zien dat wij, met ons hele team, de mensen met deze ernstige klachten, mensen die echt in de ellende zitten, mensen die aan het einde van hun latijn zijn, dat we deze mensen kunnen helpen. Om vanuit hun eigen krachten er weer bovenop te komen.

Verwonderd zijn de mensen van wat ze van ons mogen en kunnen verwachten. En waar de meeste mensen echt door geraakt worden is enkel maar één ding;
Dat wij de tijd nemen om te luisteren, actief te luisteren! Laten zien dat je elkaar begrijpt en met het gezegde ook daadwerkelijk iets doet. Gehoord worden!

Ik zie zo veel mensen waar ik zulke mooie gesprekken mee heb. Die gesprekken zou ik dolgraag willen delen. Uiteraard met respect naar privacy van de patiënt is het voldoende om enkel de rode lijnen aan te geven. De essentiële informatie waar het in dit verhaal om gaat; de goedheid in de mens.
Het vertrouwen in de mensheid!

Omdat het voor mij, maar ik denk ook voor vele anderen, een inspiratie kan zijn voor een manier van leven. Net nu in deze tijd waarin we leven. Wat is nu echt belangrijk in dit leven?

Inspiratie kan zijn om kleur te geven aan jouw eigen leven, voor mij persoonlijk is “kleur geven” uiteraard letterlijk en figuurlijk! Om vanuit de gesprekken die ik heb ook mijn eigen leven hiermee vorm te geven, maar ook kleur, vorm, lijnen die ik in mijn kunstwerken gebruik komen uit mijn eigen gevoel dat ik hoe ook over houd aan deze gesprekken. In een abstracte manier, maar wel intens en met veel respect voor de mens achter het verhaal, respect voor het leven.

Een aantal kunstwerken van mij hangen ook in ons audiologisch centrum. Een collega psycholoog stond er een keer samen met mij naar te kijken, zij vroeg mij wat die strepen in de doeken betekenen, want zij zag daar “pijn” in, net alsof het scheuren zijn in het doek, alsof ze stuk zijn, gewond zijn. Hoe mooi is dat, de doeken zien als iets levends.
Ik heb ze zelf niet met die intentie gemaakt, de strepen, maar het is wel een signatuur van mij. Ik leg er zelfs vaak een gouden rand overheen. Misschien is dat wat in het leven ook gebeurt, de pijn, de ervaringen die iedereen meedraagt in zijn of haar leven. Voor degene die goed kijkt, zichtbaar zijn, maar hij die met één vlugge blik kijkt, het amper ziet.

Het groter geheel geeft kleur, is prachtig, is een mooi mens. Maar degene die echt kijkt ziet diepgang, komt erachter wat er nog meer is, waarom iemand is zoals die is.

Vandaar dat ik met degene die echt wil kijken en die diepgang in het leven wil zien, de verhalen wil delen. Die kracht die in ons allen zit wil tonen, door af en toe goed te kijken.

“Vaarwel, zei de vos. Kijk, dit is mijn geheim, het is heel eenvoudig: Alleen met het hart krijg je kijk op iemand. Het wezenlijke is voor de ogen onzichtbaar.
Het wezenlijke is voor de ogen onzichtbaar, herhaalde de kleine prins, om het goed te onthouden.
De mensen hebben dit vergeten, zei de vos. Maar jij moet het niet vergeten. Jij blijft altijd verantwoordelijk voor wat je tam hebt gemaakt.”

Een fragment uit De kleine prins, een prachtig kinderboek, een boek dat eigenlijk verplichte literatuur zou moeten zijn voor ook elke volwassenen, voor een zondagmiddag te lezen zo dun is het, maar met zo veel wijsheden.

Wordt vervolgd.